Kommagene, genler topluluğu anlamında eski grekçe kökenli bir kelime. Bu kelime, barış içeriyor, aynı topraklarda, değişik topluluklar, hep beraber yaşayabilir anlamı taşıyor.

Kommagene antik dünyanın minicik bir krallığının adı. Kommagene Krallığı M.Ö 109 da Mithridates Kallinikos tarafından kurulmuş. Neden genler topluluğu anlamına gelen bir ülke adı seçmiş derseniz, bence kendisi karışık genli, sanırım bu yüzden. Baba tarafı Pers krallarından Darius'a akraba, annesi ise Makedonya kralı Büyük İskender'in akrabası. Yani Mithridates hem doğulu, hem batılı.

Mithridates genleri karıştırmanın en önemli basamağının inançları karıştırmak olduğuna karar vermiş. O zamanlar ortam çok tanrılı, her tanrıya bir doğulu, bir batılı isim konmuş. Ya da isimler zaten varmış, aynı tanrılara atfedilmiş, kısaca inançlar karışmış. Anadolu mitindeki tanrı isimleri Oromasdes ( Zeus), Mithras-Helios-Hermes( Apollo), Ares-Artagnes-Herkül( Herakles).

Mithridates ülkesinin bir çok yerine bu tanrılar için tapınaklar yaptırmış. Ölümünden sonra yerine geçen oğlu 1.Antiochos M.Ö 69-38 arası krallık yapmış. Kommagene Krallığı, bu kral zamanında altın çağını yaşamış, işte bu kral demiş ki, kendime çevresi tanrılarla dolu öyle bir mezar yaptırayım ki, herkes gücümü görsün. Ve yaptırmış. Kommagene'nin ömrü çok kısa sürmüş, hem iç hem dış barış yanlısı bu minik ülke M.S 72 de Romalılara yenilip eriyip gitmiş. Ancak Antiochos'un mezarı, Romalıların yakıp yıkmasına rağmen, binlerce yıl ne olduğunun anlaşılamamasına rağmen, doğanın yok edici gücüne rağmen tamamen yok olmamış. Dünyanın 8. harikası olarak kalmış, hem de bizim topraklarımızda kalmış.

Adıyaman ili, Kahta ilçesi sınırlarında bir dağ var, Nemrut.....zaten Kahta dağ eteği anlamına geliyor, eski Kahta Nemrut'un eteklerinde kuruluymuş. Bu bölge1881'de Diyarbakır demiryolu yapılırken, bir Alman mühendis tarafından tesadüfen bulunmuş. Sonra da Nemrut tümülüsü, doğu ve batı terasları, dev heykeller, çeşitli kabartmalar gün yüzüne çıkmış. Eski ve özel Grekçe ile yazılan kitabeyi çözen de bir Alman Dil Bilimci, arkeolog Otto Punchtein. Böylece eserlerin Kommagene krallığına ait olduğu, kitabenin Kommagene Kralı 1.Antiochos'un ağzından yazıldığı, dağın sırrını ve kralın yasalarını içerdiği ortaya çıkmış.

Bu kadar kitap bilgisi yeter. Böyle bir dağa gidilmez mi? 8.harika bu kadar yakınınızda olacak ve gitmeyeceksiniz, olmaz......tabi ki gittim.

Günbatımını yakalamak için batı terasına yavaş yavaş tırmandım. Yol çok uzun değil, bir kaç yüz metre ama o güneşin altında merdivenlerden çıkmak hiç kolay olmadı, defalarca dinlendim.Uçsuz bucaksız ova manzarasına baka baka tırmandım. Terasa ulaşınca, birden bire size öylece bakan dev heykellerle karşılaşıyorsunuz. Bunların hem batı, hem doğu terasında belirli bir diziliş şekli varmış, buna hiyerotesyon deniyormuş. Nasıl dizilirlerse dizilsinler 2150 metre yüksekte, gizem, hayret, hüzün, heyecan, coşku yaşatıp öylece duruyorlar.

Yine de nasıl dizildiklerini anlatayım. Heykeller bir arslan ve bir kartal heykeliyle başlıyor ve yine bir arslan ve bir kartal heykeliyle son buluyor. Arslan yeryüzündeki gücü, kartal ise göksel gücü temsil ediyormuş. Bunların arasında sırayla Antiochos(Theos), Fortuna(Leodika), Zeus, Apollo, Herakles var. son üçü tanrı, ilk ikisi kral ve çok sevgili annesi. Yani kendine tanrı, annesine de tanrıça demiş. Arslan figürünün başındaki horoskop çok ilginç, yapıldığı yılın uzay konumunu gösteriyormuş.

Batı terasında, bir yanda rehber bunları anlatıyor, diğer yanda  sonsuz güzellikte bir gün batımı ve gün batımı renginde şarap.....o anda kim tanrıymış, kim kendine tanrı demiş önemli mi, o anda tek gerçeklik renkler....

Doğu terasında tanrılar galerisi, atalar galerisi ve sunak var. Tanrıların hemen arkasında da 237 satırlık nomos duruyor. Antiochos o anda o yazılara baktığımızı bilse ( okuduğumuzu diyemiyorum) ne düşünürdü acaba.... Tam tepede kırık taşlardan bir yığın yani Nemrut Tümülüsü var. Antiochos'un mezarının bunun altında olduğu sanılıyor ama kazılarda bulunamamış. Tümülüsün altında ne olduğu meçhul.

Bu arada hava iyice karardı, karardı kelimesi az kalır, zifiri oldu, telefonların ışıklarını yaktık ve doğu terasının merdivenlerinden yavaş yavaş indik, ardımızda tanrıları, içinde ne olduğu meçhul Nemrut tümülüsünü bırakıp Kahta'ya doğru yol aldık.

Buenos Aires'deyim. İspanyolca anlamı ''güzel havalar''..... neden böyle denmiş, bir çok söylenti var, bana en mantıklı gelen, havası güzel, onun için de adı böyle...... İguazu'nun Arjantin tarafındaki hava alanından, iki saatlik iç hat uçuşuyla Arjantin'in başkentine geldik. Peki Buenos Aires'de adı gibi hava güzel mi??
Sıcak, sıcak, çok sıcak.....aylardan aralık ve Güney Yarım kürede yazın ortası

Şehir, 1536 da, İspanyollar tarafından, Atlantik Okyanusu'nun kıyısında iki nehrin ( Rio Parana ve Rio Uruguay) arasında Rio de la Plata deltasında kurulmuş. Rio de la Plata gümüş nehir anlamına geliyor, Arjantin'e de gümüş ülke diyorlarmış.

Bu kadar büyük, renkli, kalabalık bir şehir üç günde ne kadar gezilebilirse o kadar gezdik. Ben dünyanın neresine gidersem gideyim, kendimi konumlandırmam lazım. Hemen harita alır, burası neresi, ben neredeyim diye konumlandırırım. Eğer bunu yapmazsam, konsantre olamıyorum, anksiyetem oluyor. İşte burada da aynını yaptım, kendimi konumlandırdım.

Şehrin merkezinde, Plaza de Mayo'da (Mayıs Meydanı'nda) yüzünüz denize doğru dönün, arkanızda Avenida 9 de Julio (9 Temmuz Bulvarı) kalacak. İşte o an sağınızda La Boca ve San Telmo, solunuz da da Recoleta, Palermo ve Rio Tigre var. Aslında bir çok başka yer de var ama buralar benim gezip gördüklerim

Plaza de Mayo, adını 1810'da İspanyollara karşı başlayan ayaklanmadan almış. Ama dünyadaki ününün bu kadar büyük olmasının nedeni başka. 1976'da Peron devrilince, askeri rejim başlamış, 1976-1983 arasında on binlerce insan ortadan kaybolmuş. Kaybolanların anneleri Plaza de Mayo'da Başkanlık Sarayı'nın önünde toplanıp, protestolara başlamışlar. Ki o zamanlar ikiden fazla kişinin yan yana durması yasakmış. Ama 1977'de ilk kez on dört anne ve anneanne Mayıs Meydanı'na gelmiş ve öylece durmuşlar. Birbirlerini tanımak için beyaz örtüler takıyorlarmış, daha sonra bu beyaz eşarplar direnişin simgesi olmuş. Dayaklara ve soruşturmalara rağmen, her geçen gün sayıları artmış. Askeri dikta sonrası kayıpların hepsinin öldürüldüğü anlaşılınca, suçluların cezalandırılması için toplanmaya devam etmişler. 1977'de ilk toplanmaya başladıkları zaman öldürülen anne Azucena Villafor meydanın ortasında gömülü. Yerdeki beyaz örtü desenlerinin üstüne basmadan hüzünle ve saygıyla geçip, Başkanlık Sarayı'na doğru gittim. Casa Rosada ( Başkanlık Sarayı) yani Pembe Ev, rengi kalıcı olsun diye boyasına hayvan kanı eklenmiş. Evin balkonuna öylece bakıp kaldım, şimdi bomboş ama Eva Peron ünlü balkon konuşmasını orada yapmış. Meydanın diğer ucunda da Metropolitan Katedrali var, hani şu ünlü Arjantinli Papa, Papa seçilmeden önce bu katedralde çalışıyormuş. Papa seçimlerinin siyasi nedenlerini anlattılar ama hiç birisini hatırlamıyorum, o sırada benim aklım zavallı Eva Peron'da ve kahraman Mayıs Anneleri'nde kalmıştı. sadece şunu söyleyebilirim, Arjantin'li Papa'dan daha kıdemli ve uygun aday varmış, aslında hakketmemiş falan filan ( bu kısım biraz dedikodu gibi oldu ama bu konu o kadar ilgi alanım dışında ki, araştırmak bile istemedim)




Bir şehri gezerken neden mezarlığa gidilir? Gidiliyor işte, Moskova'da da Nazım Hikmet'i ziyaret etmek için Novodevichy Mezarlığına gitmiştim. Buenos Aires'de de güzergahımız Recoleta Mezarlığı. Burası en güçlü isimlerin son adresi. İçinde bulunduğu mahallenin adıyla anılan bu mezarlık 1822'de bir Fransız mühendis tarafından planlanmış. Ortam korku filmi gibi, taklar,mermer mozoleler,mezarların içinde resimler, şamdanlar, heykeller, daracık nemli sokaklar...hepsi yan yana, sanki açık hava müzesi gibi. Burada mezarların en ucuzu beş yüz bin dolarmış.

Recoleta’nın en ünlü sakini Evita. Yaşarken ona “esa mujer” (o kadın) diyen üst sınıf Arjantinliler ile komşu mezarlarda yatıyor . Hatta Evita’ını naaşını kaçırıp saklayan darbeci Pedro Aramburu da birkaç adım ötede. Eva'nın mezarına, yakıcı kavurucu bir güneşin altında, yürüyerek geldik, yolda rehberimiz biraz ondan bahsetti.

Eva Duarte Peron aslında oyuncu olmak isteyen hırslı bir genç kız, 1944’te albay Juan Peron’la evleniyor. 1946’da Peron devlet başkanı seçilince first lady’lik kariyeri başlıyor. 1952’de otuz üç yaşında kanserden öldüğünde tüm dünya Evita’yı tanıyor. 1955‘te Peron devrilip İspanya’ya kaçıyor. Evita’nın mumyalanmış naaşı askeri yönetimce Peronist gücü kırmak için kaçırılıyor, on altı sene sonra 1971’de Milano’da sahte bir isimle gömülü olduğu ortaya çıkıyor. 1974’te Peron’un üçüncü eşi, Arjantin’in ilk kadın devlet başkanı Isabel Peron tarafından Arjantin’e getiriliyor ve Evita’nın şu andaki mezarına gömülüyor, Juan Peron’un ölüsü de rahat bırakılmamış. Peron’un simgesi, halkı iki elini kaldırıp avuçlarını göstererek selamlaması. 1987’de Peron’un o zaman yattığı Chacarita mezarlığına giren kimliği belirsiz kişiler iki elini keserek çalmış. Peron hareketinin gücünü simgeleyen eller hâlâ kayıpmış. Hava çok sıcak, hikaye çok acıklı.

Riachuelo Nehri'nin Rio de Plata'ya açıldığı yere ağız anlamında La Boca deniyor. Neredeyse bütün turistlerin gördüğü La Boca mahallesi'nin, ana caddesi Caminito iki taraflı satıcılar, sokak ressamları, sokak çalgıcılarıyla dolu. Evler batık ve eski gemilerin parçalarıyla yapılmış ve rengarenk boyanmış, minik hediyelik eşya satan dükkanlarda çalışanların neredeyse tamamı Şilili ve Perulu. Caminito caddesinin hemen paralel sokakları ıssız, karanlık tipler var, içerilere doğru beş dakika bile yürümek güvenli değilmiş. La Boca Maradona'nın, Evita'nın doğup büyüdüğü mahalle. Sanki masal dünyası, gerçeklik dışı bir yer. El Caminito'nun biraz ötesinde La Bombonera yükseliyor, yani adı Çikolata Kutusu anlamına gelen futbol stadyumu! Ünlü Boca Juniors kulübü maçlarını burada oynuyormuş.



San Telmo, başka bir mahalle, daha ayakları yere basan, her yer gibi bir yer. ,Çok şık kafeler var, birisinde oturup kahvenizi yudumlarken meydanda tango yapan çiftleri seyredebilirsiniz. Bu mahallede sokaklarda tango yapanlara rastlamak, bir süre sonra normal geliyor. Zaten bu mahallenin diğer adı Tango Cumhuriyeti.

Kaldığımız otele yürüme mesafesinde bir kitapçı ve bir kafeden mutlaka bahsetmeliyim. Ateneo Grand Splendid kitapçıya döndüştürülen eski bir opera binası. dünyanın en güzel kitapçılarından birisi deniyor.Esasen bu kitapçı dükkanı bu amaçla yapılmış bir bina değil. Mimarlar Pero ve Torres Armengol tarafından tasarlanan, tavan freskleri Nazareno Orlandi tarafından yapılan ve sütunları Trojano Trojani tarafından hazırlanan ve 1919 Mayıs ayında açılan bu bina 1050 kişilik bir opera binasıymış, daha sonra sinema olarak kullanılmış, 2000 yılından bu yana da kitapçı. İki bin metrekare alana yayılan bir kitapçı düşünün. Hayatımda gördüğüm en muhteşem kitapçıydı, çıkmak istemedim, eğer vakit olsa insan bir bütün gününü orada geçirebilir.

Cafe Tortoni'ye gelince, 1858'de açılmış, eski fotoğraflarına baktım, o kadar az değişmiş ki, bir masanın çevresinde üç adam oturuyor, canlı değiller, bunlar kafenin balmumu heykelleri yapılmış üç eski müdavimi, birisi ünlü Arjantinli yazar Borges. Burada yapılan tango gecelerine, şiir dinletilerine bayılırmış.  

Eğer,yeniden başlayabilseydim yaşamaya,

tarif etmek için, şelaleden başka bir kelime bulmak lazım


Güney Amerika’nın en büyük nehri Amazon Nehri, ikinci büyük nehri de Rio Parana. Rio Parana’nın üstünde Brezilya, Arjantin, Paraguay sınırında irili ufaklı 275 şelale var. Bu çağlayan dünyasının ismi, Brezilya kısmında İguaçu (Portekizce), Arjantin kısmında İguazu( İspanyolca). Yıllar önce Eleanor Roosvelt burayı görünce “poor Niagara ” demiş. Yani ihtişam tarif edilebilir değil.

İguazu hakkında okurken, 1542’de Alvar Nanez Cabeza de Vaca tarafından keşfedildiğini öğrendim. Yani beyaz adam bir yeri ilk kez görünce keşfetmiş oluyor, daha önce yerli halkın orayı bilmesi, orada yaşaması önemsiz. Ben ilk kez gittim, o zaman keşfettim diyor Alvar. Öyle olsun, keşfetmiş olsun.

Bu şelalelerin dört tanesi var ki, anlatılır gibi değil. Birleşip öyle coşmuşlar, öyle inanılmaz olmuşlar, görmeniz lazım. Bu heyulanın adı, yerli dilinde Garganta del Diablo yani büyük su. Sonradan keşfedenler Devil’s Throat (Şeytanın Gırtlağı ) demişler.

Bu girişten sonra anlatmaya başlayayım. Aralık başıydı, Rio de Janeiro’dan iç hat uçuşu ile İguazu’ya geldim. Yol yaklaşık iki saat sürdü, aslında kara yolu harika manzaralıymış ama benim o kadar zamanım yoktu. Brezilya ve Arjantin sınırında, her iki tarafta da toprağı olan bir milli park var, Paraque Nacional Do IGUAÇU. Bu park dünya doğa mirası listesinde.

Ben Foz do İguaçu’da konakladım, önce Brezilya kısmını gezdim, bu kısım daha çok seyirlik, boşluğa uzanan seyir teraslarında inanılmaz gök kuşağı manzarasında ıslana ıslana yürüdüm. Alanda küçük kafeler, hediyelik eşya dükkanları, her şelaleyi rahat görmek için olabildiği kadar yaklaşılan patika yollar ve elimde kaybolmamak için bir harita, dört bir yan turist, insan seslerini bastıran devasa bir su sesi... gözünüzde canlandırın.

İki ülke toprakları bir köprüyle birleşiyor, ismi dostluk köprüsü. Dostluk köprüsünün  ortasında durun, sağ ayağınız Brezilya’ya, sol ayağınız Arjantin’e basarken, tam karşınızdaki kara parçası Paraguay. Bahtsız Paraguay, Rio Parana onun topraklarında da akıyor ama orada bir tane bile şelale yokmuş, dolayısıyla no şelale, no turist...

Arjantin kısmı tam macera, bu arada söylemeyi unuttum, her iki taraf için ayrı bilet alacaksınız. Arjantin kısmında yerel bir rehber aldık çünkü bu kısımda decovil trenler, hızlı nehir tekneleri (Gran Ventura) var. Yani biraz daha fazla aktiviteli ve karışık.

Bir yeri gezmeden önce, daha önce oraya gitmişlerin deneyimlerini okurum. Nehir teknesine binen birisi ıslandık diye yazmış. Duyanda üstüne su sıçradı sanacak, ne ıslanması, sırılsıklam olduk, Şeytanın Gırtlağı’na o kadar yaklaştık ki, bir an göz gözü görmedi, alabora olduk sandım. Gerçi önce uyarıldık, mayoları giydik, can yeleklerini taktık, emniyet kemerlerini bağladık, özel eşyalarımızı su geçirmez torbalara koyduk. Gezmiyoruz, savaşa gidiyoruz.... gerçekten savaş, hava inanılmaz kavurucu sıcak, su ise buzdan hallice.... gidin valla şeytanın gırtlağına doğru gidin.....


Bir de hayvanlar var tabii. Brezilya kısmında, milli parkın hemen girişinde, daha şelalelere gelmeden bir kuş parkı var, yüzlerce kelebek cinsi, rengarenk kuşlar ( özellikle Tukan Kuşu), kemirgenler ilginçti. Ama ben hayvanat bahçesi tipi yerleri sevmem, oralar bana hapishane gibi gelir, ki gibi değil zaten, resmen hapishane, adamlar kelebekleri bile hapsetmişler, bırak soyu tükenecekse de özgür özgür tükensin.... bir de her yerde serbest dolaşan ve ilk kez gördüğüm bir canlı vardı. Bir tür rakunmuş, burada onlara Koati diyorlar, onların da huyu bozulmuş, hırsızlık öğrenmişler, dolaştıkları yerde ortaya çanta falan bırakmamak lazım.


Öyle böyle değil, deli gibi bir yorgunlukla tekrar hava alanındayız. İguazu’nun iki küçük hava alanı var, birisi Brezilya, diğeri Arjantin topraklarında. Arjantin tarafından uçağa biniyorum ve iki saat sonra Buenos Aires’deyim..