İnsanın, insanların, toplumların, ülkelerin hayatı aynen yollar gibidir. Yol dümdüzken, manzaralı ve kayar gibi gidilirken yaşananlardan bahsetmeyeceğim. Meselemiz sert virajlar, uçurum kenarı patikalar, tozundan göz gözü görmeyen, nefes aldırmayan yokuşlar.

Bu yazı siyasi içerikli bir yazı asla değildir. Benim, şahsi olarak bir hatam olmamasına rağmen, neden uçurum kenarında tozlu yokuşlardan birinin başına bırakılıverdiğimin cevabını da aramaz. Cevabı bilse de, bilmese de bu soruyu şimdi sormaz. Neden bu kadın, bu kadınlar, bu erkekler, bu çocuklar burada  demez.

Bu yazı, durmamak gerektiğinin yazısıdır, her şeye rağmen demenin yazısıdır, bazen tek başına bazen de el ele olmak gerektiğinin yazısıdır.

Bu yazı dünya vatandaşı ne demek sorusuna cevap verir, çünkü buna cevap vermeli, yokuşun başında kalakalmış bizlerin, dünya vatandaşı olup olmadığımızı bilmeye tam da şu anda hakkımız var.

Yazı dedi ki, değilsiniz. Sizler dünya vatandaşı değilsiniz. Ben sınır tanımıyorum, bayraklar önemsiz, inancım humanizm, tüm insanlığa eşit mesafedeyim deme hakkınız yok. İsyan edebilirsiniz, yazıya saçmalama diyebilirsiniz. Haklısınız, sizin dediğiniz doğru.  Ama gerçekler böyle, gerçekler çoğu kez doğrulardan oluşmaz.  Bizim bulunduğumuz coğrafya ve benzerlerinde, sıradan normal bir insan için (özel yetenekleri olanlar ve yüksek zekada olanlar hariç) dünyayı kucaklamak yasak.

Dünyanın oldukça büyük bir kısmı, paraya hükmeden, yeraltı zenginliklerini kontrol eden, kendilerini üst kültür addeden, gizli ve aşikar sömürgeci kısmı, bizlerin dünyanın tümünü kucaklayabileceğimize inanmaz, bunu denememize izin vermez.

Bu yazı, bu yaklaşıma nefret kusan bir yazı da değil.

Yokuşun başındaki, görmüş geçirmiş tüm bilge kadınlar bilirler ki her yol yürünebilir. Biz de yürüyeceğiz, düşenleri kaldırarak, omuz omuza vererek, ben dünya vatandaşıyım, sizden bana ne diyen ergenlerin ve gençlerin sırtlarını sıvazlayarak, bilindik türküler mırıldanarak yürüyeceğiz.

Bu yazı saf bir teslimiyet yazısı değildir. Tam aksi, bir uz görü, bir mücadele etiği, bir cesaret yazısıdır. Neden buradayım sorgulamasını, yol düzleştikten sonra yapacak olan bir kararlılık yazısıdır

İnsanoğlu toprağın tuzudur
Karanlık ve aydınlık. Bunların ışık ya da ışıksızlıkla alakası yok. Karanlık, insanın neden olduğu zifir. Aydınlık yine insana dair.


Bir fotoğrafçı var,  Sebastiao Salgado. Şu anda yetmişli yaşlarında, sekiz kardeşin tek erkek çocuğu. Brezilyalı bir çiftçinin çocuğu. Ekonomi okumuş, okurken siyasi öğrenci olaylarına karışmış, ülkesini terk etmiş, sonra tesadüfen fotoğraf işine bulaşmış. Bir gün bir dergide bir kadın fotoğrafı gördüm, bir havayolu dergisiydi. Gözlerim kadının gözlerine takıldı kaldı. Çünkü fotoğraf dile geldi konuşuyordu, kadın bir şey diyor bana, anlamaya çalışıyorum, sanırım yardımımı istiyordu. Öylece bakakaldım, içime sonsuz bir sıkıntı ve hüzün çöktüren, kendimi çaresiz hissettiren bir fotoğraftı. Kim çekmiş diye baktım Sebastiao Salgado'ydu.

Fotoğrafın sihirbazı, fotoğrafın peygamberi diyorlar kendisine. Kitapları, sergileri dünyaca ünlü. Hatta Ara Güler'e bir zamanlar otuz kadar fotoğrafını hediye etmiş, geçen yıllarda bu fotoğraflar İstanbul'da sergilenmiş. O zamanlar keşke bunları bilseydim, keşke görseydim.
Hayatı hakkında bir film var. Toprağın Tuzu-The Salt of the Earth-Le Sel de la Terre. 2014 Fransız yapımı, yönetmeni oğlu Juliano Riberio Salgado.

Kendisi yaptığı işi tarif ederken diyor ki. Kelimeleri, ışık ve gölge ile yazıp çiziyorum. O zaman fotoğrafa takılıp kalmamın nedenini anladım, ışığın ve gölgenin yazdığı kelimeleri farketmiştim.
Salgado, pek çok sosyolojik proje yapmış. Yaşananlar her neyse o bölgelere gitmiş, oralarda yaşamış, onları hissetmiş ve fotoğraflamış. Birkaçı şöyle 1977-1984 Other Americans ( Öteki Amerika), 1980 Fransız sınır tanımayan doktorlar birliği ile L'homme en Detresse/Sahel ( Sahra ızdırap içindeki insan, 2002 çocuk felcinin kökünü kazıma evrensel kampanyası, 1997 Brezilya'da topraklarını geri almaya çalışan köylüler After Terra: Struggle of Landless( Yurtsuzların mücadelesi), 1986-1992 Workers-İşçiler 2000 Migrations and Children( Göçmenler ve Çocuklar)
Sebastiao, bir Unicef temsilcisi, çektiği fotoğrafların çok büyük bir kısmını onlara ve Sınır tanımayan doktorlar birliğine bağışlıyormuş.

Sebastiao diyor ki, Herkes insan fotoğrafı çekebilir, ancak onu tanımıyorsan, hissetmiyorsan, anlamıyorsan bir hayaletin fotoğrafını çekebilirsin, insanın değil.
1993-1998 arasında Exodes-Göç fotoğraflarını çekmiş. İşte değişiminin başlangıcı tam da bu dönem. Özellikle Ruanda'da gördükleri karşısında, fotoğraf makinasını atmış, yere kapanıp katıla katıla ağlamış. Kudurmuş hayvanlarız biz, vahşiyiz diyor. Günde onbeş bin insanın öldüğü coğrafyalarda dolanmış. İnsanlar karıncalar gibi ölüyorlardı diye anlatıyor, türümüz tehlikeli, herkes olanların fotoğraflarını görmeli. Bu dönemi için, karanlığın kalbini gördüm diyor. Bu travmanın ardından uzun süre çalışamamış. Karısıyla beraber çocukluğunun geçtiği, şimdi çölleşen atlantik ormanını tekrar oluşturma süreci var. Bu çölü yeşillendirmeye, İnstituto Terra diyorlar. Altı yüz hektar arazide, iki yüzden fazla çeşit ağaç dikerek kendisini rehabilite etmiş.


Hani gezegenimiz mahvoldu diyoruz ya, halbuki yarısından fazlası hala ilk oluştuğu gündeki gibiymiş. Salgado, insanların neden olduğu acıları fotoğrafladıktan sonra kalbinde kanayan yarayı onarınca, işte bu bozulmayan dünyayı fotoğraflamaya başlamış. Projenin adı Genesis. Bu proje, benim dünyaya aşk mektubum olsun demiş. Sekiz yıl boyunca Sibirya'da, Galapagos'da dolanmış, Nenetleri, Zoe yerlilerini fotoğraflamış. Ben bir kaplumbağa, bir ağaç, bir çakıl taşı kadar doğanın parçasıyım diyor.

Sevgili Salgado, önce karanlığın kalbine ait fotoğraflarına baktım, özellikle Ruanda soykırımı, Hotel Rwanda filmini aklıma getirdi. Kesinlikle seyredilmesi gereken filmlerden birisidir, gerçek bir yaşam öyküsü. Paul Rusesabagina isimli bir Ruanda'lının öyküsü.
Sonra da Genesis ile gönderdiğin aşk mektubunu okudum. Ben de bir kaplumbağa, bir ağaç, bir çakıl taşı kadar bu doğanın parçasıyım.

Bir çok ülke gördüm ama sayısını hiç bilmem. Keşke ömrüm dünyanın kalanını da görmeye yetse. Çoğu yere, hem ekonomik hem de zaman sorunu nedeniyle tek kez gidiyorum. Çok nadir konser, fuar, festival gibi bir şey olursa iki kez gitmişliğim oluyor. Tek istisna var, Oslo....Oslo'ya mesleki nedenlerle defalarca gittim, bunun da sayısını bilmiyorum. Ama son gidişim bambaşkaydı, eni konu özlemişim, meğerse ben bu şehri bizim ülkenin bir şehri gibi hissetmeye başlamışım, ama bu kez gezi nedenim Oslo değildi. Sadece bir gün hasret giderdim, yeni baştan, hiç görmemiş gibi tüm müzeleri gezdim, Skrik (Çığlık) tablosunun önünde öylece durdum, Vigeland Park'a gittim, kaleye çıkıp fijordu seyrettim, Aker Brygge'de midye çorbası içtim, Karl Johans Gates'de bir aşağı bir yukarı dolaştım, sabah erkenden çıkıp Rikshospitalet'e (Romatizma Hastahanesi)gidip, dışarıdan seyrettim, gençliğimi yad ettim, biraz gözlerim nemlendi....Ama dedim ya, bu kez Norveç'e başka bir şey için geldim. Hızla otele döndüm, kahvaltı sonrası ( dünyanın pek çok yerinde kahvaltı ettim,Türkiye'den sonra açık ara en lezzetli kahvaltı Norveç'dedir). İstasyona gittik ve öğlen 12.00 de Myrdal'a giden trene bindik.



Oslo'dan yani denize sıfır yükseklikten, deniz seviyesinden 866 metre yüksekteki Myrdal'a kadar dik yokuş çıkan bir tren düşünün. İnanılmaz güzel manzaralara baka baka 16.45 de Myrdal İstasyonu'na vardık. İşte buradan Norveç'e asıl geliş nedenimiz olan trene bineceğiz. Myrdal minicik bir istasyon ama her türlü ihtiyaca cevap veriyor. tren değiştireceğimiz için riske atmadık, azıcık erken gelmişiz, aylardan temmuz ama ceketli atkılı giyinilmezse üşünecek bir hava var, uzaktan karlı dağlar manzarası müthiş, oralarda yazın bile aktif bir çok kayak pisti varmış.





Nihayet vakit doldu, beklediğimiz tren geldi...Flam Treni, dünyanın en güzel on tren yolculuğundan birisi seçilmiş. Hatta 2014'de Lonely Planet,  Flam'i en iyi tren yolculuğu seçmiş.
Bu en iyi yolun uzunluğu sadece 20 km. Myrdal'dan başlayıp, 25 km. hızla ve yaklaşık %10 eğimle Flam Kasabası'na gidiyor. Yol kısa ama spiralli gibi, keskin virajlı, sanki lunaparktasın. O anda saymadım, sonradan öğrendim, yirmi tünel ve bir köprü geçmişiz.







Üstelik bir de yolda duruyor, 225 metre yüksekten dökülen Kjosfossen Şelalesi'ni görmek için kısa bir mola veriyor. Şelalenin sesi derinden gelen bir müzik sesiyle karışıyor, kayaların arasından kırmızı elbiseli dansçı kızlar çıkıyor, görsel bir şölen... şelaleyi seyretmek, fotoğraflamak için bir seyir terası yapmışlar, ucuna gitmenin, kadraja herhangi bir turist sokmadan fotoğraf çekmenin imkansız olduğu bir teras. Trene dönüp yolculuğumuza devam ediyoruz, manzaranın yerine göre, bir o cama bir bu cama giderek Flam'a ulaşıyoruz.



Flam dört yüz nüfuslu bir köy kasaba. kalınabilecek bir çok yer var. İnanılmaz güzel bir masal dünyası.




Biz kalmıyoruz, çünkü farklı bir rotamız var, Flam'a tekrar geleceğiz ama bu kez denizden....Önce Bergen'e gidiyoruz. Bergen tamamen başka bir yazı konusu, Bergen'den Gudvangen'e gidip ferrye bindik, iki katlı bu geminin üstünde açık alan var ama rüzgardan ve soğuktan durmak neredeyse imkansız, tekrar hatırlatayım aylardan temmuz... Unesco Dünya doğal mirasında bulunan Naeroyfjord'u geçip tekrar Flam'a