Hafif tuzlu, toprak kokulu, çıtır bir böcek yemek..... 

İstanbul'dan Siem Reap'e direkt uçuş var mı bilmiyorum. Sanırım yok. Ben Bangkok aktarmalı geldim. Siem Reap, Kamboçya'nın göz bebeği bir şehir. Ülkenin kuzeybatısında yer alıyor. Kamboçya, Kmer dilinde 'güzel ülke' demekmiş. Tek şehrini görmekle bir ülke hakkında görüş bildirmek çok zor. Onun için ben size sadece Siem Reap'i daha doğrusu beni evimden binlerce kilometre uzağa getiren Angkor Vat'ı anlatacağım.

Angkor Vat bu ülke için o kadar önemli ki, Kamboçya bayrağında onun resmi var, hatta 1976-1979 Pol Pot yönetiminde de geçerli olan Kızıl Kmerlerin bayrağında da var. Yani yönetimler değişmiş, Angkor Vat resmi değişmemiş.

Siem Reap, Kmerce'de Siyam Yenildi demekmiş. Tay Krallığı ile 17. yüzyılda yapılan savaşta Kmerler galip gelince şehre bu ismi vermişler. Angkor, şehir demek, Angkor Vat, Şehir Tapınağı anlamına geliyor, bu tapınak kompleksi Siem Reap şehrinin beş kilometre kadar dışında yer alıyor.

Dediğim gibi beni bu kadar uzak bir coğrafyaya sürükleyen ülke aslında Vietnam. Oraya giderken kısa süre de olsa Kamboçya ve Laos'a uğradım. Vietnam'ı '' http://www.hekimanne.com ''de uzun uzun anlattım, şimdi sıra gördüğüm kadarıyla Kamboçya'da.


Siem Reap'de ünlü bir cadde var. İsmi Sivutha Street, neredeyse bütün oteller bu caddede, Psar Chas'da Eski Pazar demek. Ben de Sivutha Caddesi üstünde bir otelde kaldım ve Eski Pazar mahallesindeki gece pazarından alışveriş ettim.

Angkor Vat, Kral 2. Suryavarman adına, 12.yüzyılda yapılmış. Hindular tanrılarının Meru Dağı'nda yaşadıklarına inanıyorlar, işte bu tapınağın kubbeleri Meru Dağı'nı simgeliyor. Kubbelerin çevresinde hendekler ve hendekleri çevreleyen duvarlar var. Tapınak geleneksel Kmer mimarisi ile kireç, reçine ve kum taşından yapılmış. Bu maddeler görsel bir şölen oluşturmuş  ama aynı zamanda mantarlar üzerilerinde kolay ürediğinden renkler bozulmuş, köşeler ufalanmış. Yıkılmış, bozulmuş hali bile çok güzel. İşte bu tapınak önce Vişnu adına bir Hindu tapınağı, sonra da Budist tapınağı olarak kullanılmış. Ne kadar süre kullanıldı, ne zaman terk edildi belli değil. 1892'de Harry Hollen tarafından tesadüfen bulunmuş. Ormanlık alanların altında kalan taşlar temizlenmiş, numaralanmış, bir kısmı aslına uygun restore edilirken, o hepimizin bildiği savaş başlamış, Siem Reap 1975'de Pol Pot tarafından boşaltılmış, tabii Angkor Vat'da da restorasyon durmuş. Dursa neyse, Kızıl Kmer askerleri, numaralanmış taşları harabetmişler, evrakları yakmışlar, ne nereden bulunmuş, nereye konmalı bilgileri yok olup gitmiş. Sonra şehre tekrar yerleşilmiş, olabildiği kadar etraf toparlanmış ve 2000'den sonra da  turizme açılmış, bu haliyle bile Unesco'nun Dünya Mirasları listesinde yer alıyor.

Angkor, çok geniş bir alan, onun için önce yönetim binası türü bir yere gidiliyor, fotoğrafın çekilip, şahsa özel bir yaka kartı oluşturuluyor, alanda dolaşırken onu bulundurmak zorundasınız. Yaka kartımı aldım ve güney kapısından alana girdik, her yerde minik göletler ve üstünde sarı, kırmızı açan lotus çiçekleri var. Yolun sonunda onlarca maymunun bulunduğu alana ulaştık, her turist gibi , muz verip soyup yemelerini izledik, tropikal meyvelerin sularını çıkarıp satan bir seyyar satıcıdan dev bardaklarla meyve suyumu da aldım ve iki yüz on altı gülen heykelin bulunduğu koridordan tapınaklara doğru yola çıktım. Bayon Tapınağı, Phimeanakas Tapınağı, Kraliyet Alanı, Fil Terası, Cüzzamlı Kral Terası ve Angkor Vat Tapınağı'nı dolaştım. Hava inanılmaz sıcak ve nemliydi, nefes bile zor alınıyordu, sürekli bir şeyler içerek, gölgelerden yürüyerek, fotoğraf çekerek Kmer'leri anlamaya çalıştım.




Sırayla



Angkor inanılmaz büyüklükte bir arkeolojik park, tek günde gezmek imkansız. Biz de gezemedik, ikinci gün bu kez doğudan giriş yaptık. Bu bölgede inanılmaz öyküleri olan üç tapınak gördüm. Gördüklerimi anlatacak kelime bulamadığım üç tapınak ( kelime olarak güzel, müthiş, şaşırtıcı, hayran olunası....vs. düşündüm ama hiç birisi duygularımı  anlatmaya yetmedi). İlki, aslında 12. yüzyılda yapılmış bir Budist Tapınağı olan, ama 17. yüzyılda hristiyan keşişler tarafından da kullanıldığı için Papaz Kalesi ( Papaz Kulesi) de denen Benteay Kdei Tapınağı, ikincisi bir çok filme plato olmuş ( ki en bilindik filmTomb Raider) Ta Phrom Tapınağı, üçüncüsü de sadece kadınların ibadeti için yapılmış Banteay Srei Tapınağı ( Kadınlar Tapınağı)....

Lara Croft'un maceralarının geçtiği Ta Phrom Tapınağı dev ağaç köklerinin altında kalmış, görsel bir şölen yeri. Neden film platosu olduğunu insan görünce anlıyor.



Hindiçin'i gezerken en çok rastlanan iki görsel var. Ragalar ve Apsaralar. Raga çok başlı yılan görüntüsünde, genelde beş başı var, tanrıyla ölümlü arasında ulaklık yaptığına inanılıyor, onun için her yerde, her süslemede görmek mümkün. Gerçi Hinduizm ve Budizm'de Raga pek çok başka anlam da içeriyor. Apsara'ya gelince. Eğer tanrılar kadın olsaydı ve bir de dans etselerdi nasıl olurdu diye düşünüp bir dans yaratmışlar. Tam dörtbin beş yüz figürü olan, her gün çalışılırsa ancak dokuz yılda öğrenilebilen bir dans. Apsara Dansı.....Ve Pol Pot döneminde, bu dansçıların elleri ve ayakları kesilmiş, hocaları öldürülmüş, son yıllarda, turizmin artmasıyla birlikte tekrar öğrenilmeye ve yapılmaya başlanmış.
Pol Pot dönemi, öyle bir dönemmiş ki numaralı gözlük takmak bile yasakmış ( entellektüellik olarak kabul ediliyormuş, elleri nasırlı olmayanlar, gözlük takanlar tarlalarda çalıştırılmış).... Kamboçyalılar daha uzun yıllar yaralarını saracağa benziyorlar. Henüz ormanlık alanlara giremiyorlar, temizlenmemiş mayınlar varmış, ulaşım büyük sorun, kara yollarının yüzde yirmisi asfaltmış, asgari ücret iki yüz dolar civarında, gözle görülen derin bir yoksulluk var.


Şehrin ortasından Siem Reap Nehri akıyor. Dünyada tek burada olan bir doğa olayı varmış, Siem Reap Nehri ve Tonle Sap Gölü birbirlerini ters besliyorlarmış. Yani yağmur mevsiminde nehirden göle doğru olan akıntı, kurak mevsimde gölden nehire doğru oluyormuş. Tonle Sap Gölü Siem Reap'e on beş km. uzaklıkta ve Güneydoğu Asya'nın en büyük tatlı su rezervi.

Gezdiğim yerlerde ne yedim içtim ayrıntısıyla anlatmam, ancak çok sevdiğim bir şey varsa tarif ederim , burada da asla unutamayacağım bir şey yedim. Tarantula, evet yanlış okumadınız, ormandan yakalanmış, kızartılmış, kocaman, siyah bir örümcekimsi böcek. Kmer dilinde ne yediğimi söylemem imkansız, uzun bir adı var. Önce yiyemem ben bunu dedim, baktım yirmili yaşlarda bir batılı çıtır çıtır yiyor, nasıl diye sordum. Hafif tuzlu gibi dedi, gözlerimi kapatıyorum, içimden cips-cips-cips diye geçirirken yiyorum.... Tamam dedim, tanesi bir dolardı, aldım, gözlerimi kapattım, cips, cips cips dedim, yedim....Gerçekten hafif tuzlu, toprak kokulu, çıtır bir şey....

Yüz yaşımı görebilirim veya bu yazıyı yayınlamaya bile fırsat bulamayabilirim

Yeni yıla bir kaç gün kaldı. Bugün aralığın yirmi dokuzu. 29.12.2016....Bu tarihi yazarken, anlamı var mı diye düşündüm. Hayır, her hangi bir anlamı yok. Yılın bitip, diğerinin başlamasının da bir anlamı yok. Daha doğrusu özel bir anlamı yok.

Acısıyla, tatlısıyla geçti denir ya, geçip giden yılın acısı çok fazlaydı. Ülkemizde, bölgemizde olan bitenin üzerinde kalın bir sis perdesi var. Bundan yüz yıl sonra, bu dönemin tarihini anlatanlardan, yaşadığım süreci dinlemek isterdim. Bu imkan olsaydı, yani yüz yıl sonraki toplantıya katılma imkanım, hadi yaa dibimizde yaşananları nasıl olmuşta anlamamışız diyeceğimden eminim.

Ben şöyle dönüp, yılları yürüyüp gelmiş, 2017'ye doğru ilerleyen Feray'a bakıyorum. Bu yaşam süresine neler neler sığdı, sığmaya da devam ediyor. Her zaman, yazdıklarımın özünde, yaşanan olumsuzlukların şansımız olduğundan bahsederim. Böylece olumluyu anlayabildiğimizi, değerini bildiğimizi ballandıra ballandıra anlatırım. Acılar bizi büyütüyor, olgunlaştırıyor derim.

Keşke acıyı bire bir yaşamak şart olmasaydı, bir simülasyon programı olsaydı, içine girip, eğitilip çıkabildiğimiz. Kim bilir belki zamanla bu da mümkün olur. Şimdilik o sıkıntıyı yaşamak gerekiyor. Bunu söylüyorum, kendimi buna yürekten inandırmak istiyorum. Yoksa, kendimle hesaplaşmam çok zor olur. Çektiğim onca acıdan kendimi sorumlu tutmak sonumun başlangıcı olur.

2017 ye atmış yaşında giriyorum. İnsanın değerini bilmenin, kendi değerini bilmekten geçtiğini öğrenerek giriyorum. Atmış yılın mucizesi bu bilgi. Bir resmin son parçası olan bilgi. Bir puzzle düşünüyorum. Bir yırtıcı kuş, mesela bir kartal puzzel'ı. Son parçası gözleri olsun. İşte bu son bilgi kartalın gözleri gibi. O son parça olmadan diğer parçalar anlamsız ve işlevsiz.

Kendi değerimi bilmeye başlayınca, bunu yapamadığım uzun yıllarım için hayıflandım, içim kendime acıdı, sık sık keşke dedim, sonra giderek gündemden kalkan keşkelerim, neredeyse hiç kalmadı. Son bilgi, puzzel'ın son parçası pişmanlıkları gölgede bıraktı. Atmış yaşındayım, daha ne kadar yaşarım bilmiyorum, bir ay, bir yıl, on yıl...Yüz yaşımı görebilirim veya bu yazıyı yayınlamaya bile fırsat bulamayabilirim.

İşte tam da bunun için, ömrüm kısaldığı için, ya da en değerli hazineye kavuştuğum için pişmanlıkla kaybedecek vaktim yok. Yeni yıl, 2017  umut yılı olsun istiyorum. Umut etmeyi seviyorum. Bunlar çocukluk ve gençlik umutları gibi değil. İçinde iş, aş, mevki, para, pul, ilişki yok. Barış umut ediyorum gibi klişe bir umut da değil. Barışın umut ederek değil, akılla, üstünde çalışarak, kafa yorarak, fedakarlık ederek ulaşılabilecek bir durum olduğunu biliyorum. Benim umutlarım daha özel.

Yazmayı seviyorum. Konuşur gibi, sarılır gibi, su içer gibi yazmayı. Kendiliğinden başlayıp akıp giden cümlelerle, ihtiyacım olan kelimelerle yazmayı seviyorum. Kelimeleri seçmiyorum, onlar beni seçiyor. Susuzluğumu gideren, açlığımı doyuran, üşümüşlüğümü ısıtan kelimeler beni seçiyor. Ben öylece duruyorum, onların yağmur gibi üstüme yağmalarını şaşırarak, ağlayarak, kahkaha atarak karışık binbir duyguyla seyrediyorum.

Feray 2017'ye böyle giriyor, son parçasını da tamamlamış bir resim gibi. Pişmanlıkları yok, umutları var. Sizin için de aynısını diliyorum. Belki bu yazı biraz önce bahsettiğim bir simülasyon gibidir. Bunu okuyan bir genç olumsuzluğu tatmadan da olumluyu algılayabilir.

Zeminde bir müzik var, ekranda Vietnam harfleriyle yazılmış şarkı sözleri yazıyor, ciddi ciddi ekrana bakıp ''Yıldızların Altında''yı söyledim

Artık Vietnam'ın en güneyindeyiz. Ve bu ülkedeki son durağımız Saygon, şehrin resmi adı Ho Chi Minh. Boydan boya Vietnam'ı ülkenin hikayesini dinleye dinleye gezerken, bu devrimciye hayran kaldım. Ama ben de halkın halen dediği gibi bu şehre Saygon diyeceğim. Ho Chi Minh ismi resmi yazışmalarda kullanılıyormuş. Saygon 1975 yılına kadar Güney Vietnam'ın başkentiymiş, Vietnam birleşince tüm ülkenin başkenti Hanoi olmuş.

Deltada kurulmuş bir şehri uçaktan ilk kez gördüm, sanki gerçek dışı. Sular çamur rengi, gri kahverengi bir kalemle karmakarışık çizilmiş gibi, her yer göl, her yer nehir.

Başkent olmasa da Saygon, Vietnam'ın en büyük şehri, Vietnam'ın kalbi. Mekong Nehri deltasına kurulmuş en güzel şehri.

Burayı gördükten sonra, başka hiç bir trafik size sıkışık ve karışık gelemez. Buranın havasını soluduktan sonra başka hiç bir yer size nemli, yapış yapış sıcak gelemez. On milyonluk kentte dokuz milyon motosiklet varmış, varın gerisini siz düşünün, karınca gibiler, her yerdeler ve her şekildeler.

Saygon'da bir turist ne yapıyorsa onları yaptık, ne görüyorsa onları gördük. Gezmeye çevreden başladık. Saygon'un 90 km. kuzeybatısında Tay Ninh diye bir şehircik var. Önce oraya gittik, 1900'lerin başında Ngo Van Chieu diye bir hükümet görevlisi bir inanış tariflemiş. İsmine Cao-Dai demiş. Yüksek yer anlamına geliyor. Kaodizm 1926 da resmi din olarak kabul edilmiş ve tüm dünyada altı milyon inananı varmış. Tüm dinlerin azizleri onlar için önemli, Konfüçyus, Lao, Buda, Tseu, Hz. İsa, Hz. Muhammed'in ortak görüşleri dini oluşturmuş. Ama bununla da kalmamışlar, Victor Hugo, Descartes, Pasteur, Shakespeare, Lenin'i de aziz ilan etmişler. Baş tapınaklarını ziyaret ettik, öğlen ayinlerine seyirci olarak katıldık. Tapınakları rengarenk, geniş bir boşluk hissi veriyor. Sanırım oradan etkilenmek için, dinin içeriği her neyse ona inanmak lazım.


Etkilenmek deyince, yaşadığım sürece aklımdan çıkmayacak bir yer var ki, o da Saygon yakınlarında, Saygon'a kuzeye doğru 70 km. uzaklıkta Cu Chi şehri. Kuzey Vietnam'ın Güney Vietnam'a en çok yaklaşabildiği yer burası. İşte burada Viet kong askerlerinin saklandığı tüneller var, yer altı tünellerin uzunluğu 200 km. kadarmış. Giriş delikleri 28x40 cm. Yani bir batılının girmesi imkansız, kendileri de yılan gibi sürünerek giriyorlarmış, tünellerde yattıkları, saklandıkları odacıklar, hava delikleri çok etkileyiciydi. Hemen oracıkta turistik olarak ufak tefek şeylerin satıldığı bir yarı açık dükkan ve onun yanında atış poligonu var. Atış poligonundan gelen silah sesleri ormanda yankılanıyor, sanki savaşın içinde gibi oluyorsunuz, yürürken aniden karşınıza asker çadırları, dinlenen askerler çıkıyor, birden canlı zannediyorsunuz. Bir de bu ruh halindeyken, sakın gruptan ayrılıp, okla gösterilen güzergah dışına çıkmayın, ormana girmeyin, henüz bulunmamış, patlamamış mayın olabilir diye uyarılınca tam oldu. Heyecanlandım, taşikardi gibi oldum. Çıkışta bir ziyaret defteri var, ona ''Kurtuluş Savaşınız karşısında saygıyla eğiliyorum'' diye yazdım. Adımın yanına da Türkiye ekledim. Yani hepiniz adına, onları takdir ettim.


Şehrin içinde hiç bir yeri gezmeseniz de seyretseniz yeter. Kıpır kıpır, şıkır şıkır capcanlı bir şehir. Biz durmadık dolaştık tabii.

Önce tapınaklar, aklımda kalan iki tanesi Thien Hau Mabedi ve Yeşim İmparator Pagodası. Thien Hau'da ben de havaya girdim ve tütsü yaktım, vatanıma barış ve esenlik diledim. Burası tıklım tıkış bir mabet, ağır bir kokusu ve pis görüntüsü var, bizden bir ay önce Obama gelip dolaşmış, içeride yarım saat kalmış, o kokuya nasıl dayandı bilemedim. Benim girip bakmam, fotoğraf çekmem, tütsü yakmam bir kaç dakika sürdü, ona rağmen genzim yandı. Yeşim İmparator Pagodası'na gelince, her pagoda gibiydi, içinde yeşim taşından bir şeyler var zannettik meğer yeşim sadece ismindeymiş.


Eski Başkanlık Sarayı'nı, Ulusal Vietnam Savaş Müzesi'ni gezerken, resmen gözyaşı döktüm. Japonya'da Hiroşima'daki müzeyi gezerken de ağlamış ABD'ye saydırmıştım. Yine aynı oldu, hem ağladım, hem ABD'ye ağzıma ne gelirse söyledim. Dünyadaki acının neredeyse yüzde sekseni ABD yüzünden. Maalesef diyorum, neyse konumuz bu değil, konumuz güzel Saygon.


Vietnam'ın uzun yıllar Fransız Kolonisi olduğunu bu şehirde daha çok anlıyorsunuz, mimaride oldukça fazla kolonial dönem binası var. Bunlardan ikisi var ki, çok güzeller. İlki Notre'Damme Katedrali, ikincisi Merkez Postanesi. Katedrali dışından resimledim, içinde tadilat vardı, okuduğum gezi notlarına göre içi de çok güzelmiş. Postaneye gelince içine girdim, kartpostallar, kitap ayraçları, takvimler aldım. Biraz içinde oturdum, öylece giren çıkanı seyrettim, kimbilir kimler kimlere mektuplar gönderdi, kim bilir?

Bir de yemek içmek alışveriş kısmı var tabii. İstanbul'da Mısır Çarşısı'nı, İzmir'de Kemeraltı Çarşısı'nı şimdi bulundukları alanların onda birine sığdırın. İşte Saygon Kapalı Pazar Yeri böyle. Bir ara çıkışı kaybettim, boğuluyorum sandım. Ben geniş, havadar pazarları severim. Onun için çay ve mentollü pomad alacaktım, bakamadım bile, kendimi dışarıya dar attım.


Ama gece Bonsai isimli bir tekneyle, Mekong'un kollarında dolandık, yemek yedik, karaoke yaptık. Karaoke deyince, ben de yaptım, zeminde bir müzik var, ekranda Vietnam harfleriyle yazılmış şarkı sözleri yazıyor, ciddi ciddi ekrana bakıp ''Yıldızların Altında''yı söyledim. Hani, mavi nurdan bir ırmak, gölgede bir salıncak diye sözleri var ya, işte onu . Gerçi nehirleri çamur gibi, hiç mavi nurdan değil, sanırım müzik bu şarkıyı anımsattı bana. Dönüşte bir arkadaş, ''Üsküdar'a Gider iken, Aldı da bir yağmur''u söyleseydin dedi. Tamam olur, bir daha giderim, Bonsai'ye binerim, karaoke'ye gönüllü olurum, söylerim.

Meydanda lotus duruşuyla oturmuş, öğrencilerine başından aşağı benzin döktürmüş ve kendini yakmış, yanarken hiç kıpırdamamış ve ses çıkarmamış.
Ejderhanın karnı deyince merak ettiniz değil mi? Vietnam, boyuna doğru ince uzun bir ülke, çok çoook zaman önce ejderhaya benzetiyorlarmış. İşte ejderhanın karnı ülkenin tam ortası. Kuzey ve Güney diye ikiye bölündükleri zaman, bu iki tarafın tam birleştikleri yer.

Hanoi ve Ha Long Bay'dan sonra güneye doğru yola çıktık. Hanoi'den uçakla bir buçuk saatlik yol aldık ve Danang'a geldik. Hue, Danang'dan otobüsle iki saat, Hoi An ise başka bir yöne doğru kırk beş dakika uzaklıkta.

DANANG
Bir yerde okudum, dünyada hiç bir yer Danang kadar hızla değişmemiştir diyor. Burası Vietnam'ın üçüncü büyük şehri. Sahil şeridi, artık izin verilen uluslar arası otel zincirlerinin inşaatları ile dolu, hatta şehrin en önemli simgesi olan Mermer Dağlar mermer çıkara çıkara küçülüp yok olmaya başlayınca üretime dur denmiş. Aslında değerlerini bilip, korumaya çalışmak ile turizm adına bu değeri vahşi ticarete açmanın sınırında bir ülke burası. Umarım her yer olduğu gibi kalır, gezilir dolaşılır ama masumiyetini kaybetmez.

Danang'da iki yer çok ilgimi çekti, ilki Mermer Dağlar, bir diğeri Cham (Çam) Müzesi. Yüksekçe bir yerden bakarsanız, şehrin siluetinde beş tane tepe görüyorsunuz, tepeler anlaşılacağı üzere mermerden oluşmuşlar, isimleri dünyanın temelini oluşturanlar. 1-Kim(Metal) 2-Moc(Tahta) 3-Tuy(Su) 4-Hoa(Ateş) 5-To(Toprak)

Danang-Mermer Dağlar

Biz Tuy tepesine çıktık, yani su tepesine. Merdivenlerle desteklenmiş, dolana dolana patika yoldan çıkılabilir, aslında tüm gezilerimde nereye tırmanmak gerekiyorsa yaparım ama hava o kadar nemliydi ki, inanılmaz terleniyordu, ilk kez benden akan terin yere damladığını ve bulunduğum yeri ıslattığını gördüm, rehbere önce yürürüm demiştim ama yok dedim, beni aşan bir hava var, asansöre bineyim. Asansörle yukarı çıktık, yükseldikçe, diğer tepeleri, göz alabildiğine kıyı şeridini seyredebildim, yani asansör iyi karardı, yukarısı çok kalabalıktı ama aşağıya göre kısmen serindi. Tuy Tepesi, tapınaklar ve mağaralarla dolu bir dağcık.

Ufacık bir düzlükte Buda ve çevresinde beş ilk inananı oturmuş, inanılmaz gerçekçi, sanki heykel değiller gibi ve ortalarında dev bir gamalı haç. Aaaaa gamalı haç dedim, iyi ki de dedim rehberimizden gerçekleri öğrendim. O bir svastika dedi ve anlattı.....

Svastika, Sanskritçe bir kelime (su-iyi, asti-mutlu olmak), iyi olmak, mutlu ve sağlıklı olmak anlamına geliyormuş, ilk kullanımı M.Ö 2000 gibi, evrensel bir sembol, hemen hemen tüm medeniyetlerde var. Bizim buralarda da kullanılmış, Mezopotamya sikkelerinde var, Osmanlı ve Selçuklu halılarında var, hat sanatında var. Biz svastika demiyoruz, ''Oz Damgası'' diyoruz. Hatta konumuzla hiç alakalı değil ama ozan kelimesi buradan türemiş.

Svastikalı ve beş arkadaşlı Buda'nın önünden geçip Cehennem Mağarsı'na doğru gidiyorsunuz. Adı cehennem ama havası nispeten ortamdan daha serindi, adına takılmadım mağarayı  sevdim. Mağaranın üstü eskiden kapalıymış, savaşta ABD uçakları bombalarken zarar görmüş ve delinmiş, her mağara gibi sarkıt ve dikitler var, bunlardan iki tanesi var ki, herkes onların fotoğrafını çekmeye çalışıyor, birisi fil kafası diğeri deniz anasına benziyor, ben de fotoğraflamaya çalıştım ama kapkaranlık birşeyler oldu, onlar fotoğrafla olmaz gidip görmek lazım.

Danang'da beni etkileyen ikinci yer Cham ( Çam) Müzesi'ydi. Cham çok eski bir Güney Doğu Asya halkı, bir zamanlar çok büyük bir uygarlıkları varmış ve bu günlere onlardan neredeyse hiç kimse kalmamış, işte bu müzede Cham'lara ait taş heykeller, sunaklar, simgeler var. O kadar çok tanrı var ki isimlerini hiç aklımda tutamadım, işte o tanrılara ait kumtaşı heykeller görmeye değer. Tüm Vietnam gezisinde en kısa kaldığımız yer Danang'dı. Okuduğum ve fotoğraflarına baktığım için biliyorum, Son Tra yarımadasındaki dev kadın Buda heykeli ve dünyanın en uzun teleferik hattına sahip Ba Na tepeleri de görülesi. Ama maalesef bizim programda yoktu, siz gidince mutlaka onları da görün.

HUE
1802-1945 arasında Vietnam'a başkentlik yapmış bir kent. Anıtları 1993'den bu yana Dünya Kültür Mirasları listesine girmiş. Güney ve kuzey sınırında bir kent, savaş boyunca Güney Vietnam'da kalmış. Savaştan çok zarar görmüş, anıtların neredeyse yüzde doksanı ABD bombalarıyla yıkılmış.

Hue, bir nehir kıyısında, ismi Parfüm Nehri. Her yıl muson yağmurları mevsiminde, yağmurun şiddetinden dökülen çiçekler, dağlardan bayırlardan sürüklenip nehre akarmış. Yılın o döneminde nehrin üstü tamamen çiçek dolar ve mis gibi kokarmış, işte bu kokuya ithafen ismi Parfüm.

Parfüm Nehri

Parfüm Nehri

Hue'ya gece geldik, otelimiz nehir kıyısına neredeyse yürüme mesafesindeydi, tekneyle kültür mirası olmuş anıtlara gittik. Çok çok yıllar önce bu bölgede bir şehir kurmaya karar veren imparator, şehri nereye kurması gerektiğini yarı tanrıça yarı bilge yaşlı bir kadına sormuş, kadın yeri göstermiş ve Hue kurulmuş. Yaşlı tanrıça için bir pagoda yapılmış, tekneden inip merdivenlerden çıkıyorsun ve karşında dev bir pagoda. İşte burası Thien Mu ( Yaşlı Tanrıça) Pagodası.Tam merdivenlere yaklaştık ki süper bir müzik, meğerse ünlü bir Vietnam'lı pop şarkıcısına klip çekiyorlarmış.

Thien Mu Pagodası

Oradan Yasak Mor Şehir'e gittik, Çin'deki Yasak Şehrin bire bir kopyasıymış, ama maalesef burası da bombalardan nasibini almış, restore etmeye çalışıyorlar. O kadar büyük ki yürüyerek dolaşmak neredeyse imkansız, akülü arabalarla dolandık. Ve sonra İmparator Minh Mang'ın oğlu tarafından yapılan mozolesine gittik. Kuş bakışı insan vücuduna benzeyen çok ilginç bir mozole. İşte bu anıtların tümü Parfüm Nehri'nin kıyısında.

Yasak Mor Şehir

Ao Dai

Hue'den aklımda iki şey daha kaldı, birisini gülümseyerek, diğerini gözlerim yaşararak hatırlayacağım. İlki Ao Dai denilen yerel kıyafetleri giyip katıldığım seremoniydi, çok hoştu çok, giysiyi çıkarmak istemedim. Diğerine gelince. Yıl 1963 Güney Vietnam'ın başında Diem var, koyu katolik bir Fransız kuklası. İşte bu Diem Buda'nın doğum gününde Budizm bayraklarını asmayı yasaklayan bir emir vermiş, bunun üstüne, durumu protesto eden Thich Quang Duc isimli bir budist rahip kendi kullandığı araba ve iki öğrencisiyle Saygon'a gelmiş, meydanda lotus duruşuyla oturmuş, öğrencilerine başından aşağı benzin döktürmüş ve kendini yakmış, yanarken hiç kıpırdamamış ve ses çıkarmamış. İşte bu rahibin kullandığı arabayı Thien Mu Pagodası'nın yanındaki müzede gördüm.

Thich Quang Duc'ın arabası

HOİ AN

İşte burası çok güzel, küçücük bir sahil kasabası gibi, eski yüzyılların önemli bir limanıymış, tabii aç gözlü batı burayı keşfetmiş, kolonyal dönemde her yerin ismi gibi buranın adını da değiştirmişler, savaş bitinceye kadar Faifoo diye bilinmiş. Halbuki Vietnamca'da gerçek adının manası çok güzel. Hoi An barış için toplanılan yer, barış yurdu gibi bir anlamda. Eskiden Japonlar ve Çinliler ayrı ayrı mahallelerde otururlarmış, arada minik bir nehir var, geçmek çok zor olurmuş ticaret kolaylaşsın diye iki mahalle arasına bir köprü yapılmış, ismi Japon Köprüsü, masal dekoru gibi, oradan başlayan minik renkli fenerlerle dolu sokaklara yayılan süper güzel çarşı pazarı var. Bardaktan boşalan yağmurun altında çarşıyı dolandım, bir sürü de ufak tefek şey aldım. Ayrıca El sanatları Müzesi'ni, Tamky Evi'ni, Chua Ong Pagodası'nı seri bir şekilde dolaştık. Motorsikletlilerin ve bisikletlilerin kullandığı değişik bir yağmurluk var, ondan aldım, göz hariç, insanın her yerini kapatıyor, öyle bir yağmurluk ki,  muson yağmuru bile beni tek damla ıslatamadı.

Hoi An sokakları

Japon Köprüsü-Hoi An