Taş gibi yatalım, kuş gibi kalkalım
Rusya'ya  gittim ve sadece iki şehrini zamanım yettiğince gördüm. Başka bir ülke olsa bu kısacık dokunuş fazla bir şey ifade etmeyebilirdi ama konu Rusya olunca, meğerse hiç görmeden de bu ülke hakkında bir şeyler biliyormuşum. Bu girizgahtan sonra, ne demek istediğimi açayım, bir haftada neler olup bitti anlatayım. Daha önceki gezi yazılarıma uçtuğum hava yolunu, uçuş süresini, hava alanı izlenimlerimi yazarak başlamış ve adım adım gördüğümü, yediğimi, yapıp ettiğimi ayrıntılarıyla anlatmışım. Geri dönüp o yazdıklarımı değiştirecek değilim. Ancak, bundan sonraki yazılarımda, internetten araştırarak öğreneceğiniz şeyleri değil, diğer gözlemlerimi, hayret verici, üzücü, komik şeyleri paylaşacağım.

Önce Moskova sonra St. Petersburg'a gittim. Rusya ve Türkiye iki yakın komşu ülke ve Rusya'da da birbirine kısmen yakın iki şehir. Hiçte umduğum kadar yakın çıkmadı, çünkü uzaklık zamandaydı,17. yüzyılla 21.yüzyıl arasında savrulup durdum. Etraf üç ayrı dönemin birbirine geçişleri, girişleri, çıkışlarıyla dolu. İlki Çarlık Rusya'sı, ikincisi SSCB ve son olarak bildiğimiz Gorbaçov'un, Yeltsin'in, Putin'in Rusya'sı.

Ben üç ülkeyi de sevdim. Gayet güzel Türkçe konuşan, üniversitenin Doğu Dilleri bölümü mezunu iki Rus'la, iki şehri dolaştım, ikisinin birbirine zıt yaklaşımları, farklı değerlendirmeleri vardı. Ülkeleri için farklı hayaller kuran bu insanların ilkiyle başlıyorum.

Moskova'da kalbi SSCB'de kalmış, ülkenin yeni durumundan nefret eden bir mihmandarım vardı. Az ve öz konuşan, her an kavga edecekmiş gibi gergin, soluk benizli bu adam, Çarlık Rusya'sının mirası olan  Katedral, Saray, Kale, Kule....vs.nin restorasyonu için harcanan paraya karşıydı. O paralar, bizim vergilerimiz dedi. Ben vergimle okul ve hastahane yapılsın istiyorum. Çarlar hayattayken zaten devletin varlığını sömürdüler, şimdi yoklar ama yine para harcamaya devam ediyorlar diye söylendi durdu. SSCB zamanında her şey devlete aitken, halka ev dağıtmışlar, ev dedimse tek çocuklu bir aileye on dört metrekarelik bir ev, oda kadar bir şey. O komplekslerde çoğu kez banyo ve mutfak ortakmış. Eğer çocuk sayısı artarsa içinde mutfak ve banyosu olan otuz metrekarelik yer veriliyormuş. SSCB bitince geri mi aldılar diye sordum, hayır dedi, aynı evdeyim, evin tapusunu bana verdiler. İyi o zaman dediğimde, hayır dedi iyi değil, kapitalizm topraklarımıza girdi, artık zengin ve fakir var. Çevresinde bir şekilde giderek zenginleşen Rusları gördüğünden, yıllardır oturduğu ev kendisine ait olmasına rağmen çok mutsuzdu. Okul ve hastahane sayısındaki azalmadan, kilise sayısının giderek artmasından da çok şikayetçiydi. Devlet hastahanelerinde çok sıra bekleniyormuş, daha kaliteli ve beklemesiz hizmet istiyorsan özel sağlık kurumlarına gitmek gerekirmiş. Maaşlar belli dedi, geçinmek çok zor, bir şekilde herkes daha çok para kazanmaya çalışıyor.

Moskova'nın genel görünüşünde Stalin zamanında yapılan bir çok bina var, genelde devlet kurumları ve üniversiteler. Neredeyse birbirinin aynı binalar, bunu söyleyince, hayır dedi, onların hepsi farklı, Stalin bizzat mimarlara tarif ederek yaptırmış. Komünizmin ruhsuz mimarisine sütunlar, ufak heykelcikler falan eklenmiş, daha sonraları bu görüntüyle alay etmek için, o binaların şekline stalinobarok demişler. Rehberimiz Stalin'i hâlâ seviyordu ama sevmeyenler çoğunlukta olmalı ki, cenazesi Kremlin duvarındaki saygın yerden alınmış, kale duvarının biraz gerisine gömülmüş. Ölüsüne bile tahammül edememişler. Lenin için daha ılımlılar, Kremlin duvarının dibinde kocaman bir Lenin mozolesi var. Kim bilir belki o da ölmeyip uzun yaşasaydı, böyle güzel anılmaya devam etmezdi.

SSCB zamanında ateizm öğütlendiğinden, halk ateistmiş gibi davranırken, inanç 1990'larda serbest bırakılınca kiliseler dolmuş taşmış. Ardından da devlet desteğiyle restorasyon faaliyetleri başlamış. Hem yönetim şekli nedeniyle bakımsızlıktan, hem de 2. Dünya Savaşı'nda Alman bombalarından harap olan katedraller onarılmış, fotoğraflarına bakarak aslına uygun restore etmişler. Çarlık döneminin tüm ihtişamı sanki geri dönmüş, ancak o dönemden tek fark görsel şatafatın %80ninin çakma olması, neredeyse orijinal hiç bir şey yok.

Geleneksel Rus mimarisi göze çok hoş görünüyor, renkli soğan kubbelerle dolu meydanlar sanki masal dünyası. O soğana benzeyen şekil aslında alev şekliymiş, tanrının huzurunda dua ettim ve o nedenle yandım demekmiş. Her ne anlama gelirlerse gelsinler, çok çok güzeller.

Bir de ünlü Moskova Metrosu var, yerin altı da üstü gibi ihtişamlı, sanki metro sanat galerilerinin içinden geçiyor gibi, istasyonlar tablolar, ihtişamlı avizeler, gravürler ve heykellerle dolu.

Giderseniz, Kızıl Meydan'a yakın bir otelde kalın. Ben National Hotel Moscow'da kaldım, Kızıl Meydan, Kremlin, Bolşoy Tiyatrosu, Aziz Basil Katedrali, GUM ( Rus usulü kapalı çarşı).....vs. hepsi yürüme mesafesinde. Bunun dışında, Puşkin Müzesi, Puşkin heykelleri, Petro'nun 1702'de kaldığı evi, bahçeleri, parkları, sarayları, Devrim Meydanı'nı hızla gezdik. İncelemek için, hazmetmek için daha fazla kalmak lazım. Novodevichy mezarlığı konusunda, rehber hac vazifemizi yapalım dedi, yani Moskova'ya gelen her Türk mutlaka gidiyormuş, burada Nazım Hikmet'i ziyaret ettik, bu arada Yeltsin'in, Gogol'ün mezarlarını da gördüm)

Ve St. Petersburg...... tek kelimeyle bayıldım, büyülendim, yerleşmeyi bile düşündüm. Deli Petro ne iyi etmiş de, illaki buraya şehir kuracağım demiş. Ladoga Gölü onlarca nehirle beslenen bir göl. Ve tek bir nehirle denize boşalıyor. Neva Nehri, Baltık denizine dökülmeden dallanıyor ve sonra tekrar bu sular birleşerek denizle buluşuyor. İşte kollu bacaklı bu nehrin deltasına kurulmuş Sankt . Petersburg, SSCB deki ismiyle Leningrad, Almanların söylediği şekliyle Petrograd 1703 de kurulmuş ve iki yüz yıl Çarlık Rusya'sına başkentlik yapmış. Kırk iki ada üzerine kurulan bu şehir, nehirler, kanallar, köprüler, müzeler, saraylar şehri,

Buradaki rehberimiz, detaycı, aceleci, çok bilgili ve kültürlü bir hanımdı. Ülkesi hakkındaki görüşünü anlamadım, çünkü Çar dönemi, Sovyet dönemi ve günümüz olmak üzere toptan  herkese muhalifti. Biz daha çocukken diye anlattı, öğretmenler okul gezisi diye öğrencileri saraylara götürürler ve işe yaramayan aptal çar ve çariçeler halkın parasını yedi diye ders yaparlardı. Şimdiyse neredeyse onları aziz ilan edecekler.

Kendisi SSCB zamanında minnacık bir evde doğmuş, onaltı yaşına kadar da annesi, babası ve kardeşiyle bu evde yaşamış. Sovyetler Birliği dağılınca ve doksanlı yıllarda turistler gelmeye başlayınca rehber olmaya karar vermiş. Bir kaç göbektir bu şehirde yaşamışlar. Hatta büyükannesi, 2.Dünya Savaşı esnasındaki Leningrad Kuşatmasından sağ çıkmayı başarmış. O süreçte yaşananların birebir şahidi olmuş. Ardından harap olmuş şehri el birliğiyle onarmaya çalışmışlar. Ama esas restorasyon çalışmaları Sovyetler dağıldıktan sonra başlamış.

Sovyetler'in dağılmasıyla büyük bir değişim olmuş, halk önce ne yapacağını şaşırmış,herkes bir şekilde para kazanmanın peşine düşmüş. Zaten var olan rüşvet ve torpil giderek artmış.

Tabi turist olarak ben bu değişimlerin hiçbirisini fark etmediğimden, şehrin ruhuna işlemiş savaş travmalarını hissetmediğimden olsa gerek, her gördüğüme hayran oldum. Sadece Puşkin'in, Dostoyevski'nin, Rasputin'in oturdukları evleri görünce içim cız etti. Bu arada rehberimiz okul öykülerini anlatırken Dostoyevski'den de bahsetti, okullarda kitaplarının okunması yasakmış, hatta Lenin Karamazof Kardeşler'i herkesin gözünün önünde çöpe atmış. Puşkin'e gelince, Rus Edebiyatı'nın babası koltuğunda o oturuyor.

St. Petersburg'da da saray ve benzeri yerlerdeki hemen hemen her şey restorasyon ürünü. Ama Hermitage Müzesi  öyle değil, içinde neredeyse tamamı orijinal üç milyon eser var. Yarım güne ne sığdırılabilirse o kadarını gördüm. Tekrar tekrar gelmek lazım.

Rusya'yı, onların ünlü matruşka bebeklerine benzettim. Şu andaki Rusya yani Putin'in Rusya'sı en dıştaki bebek, açıyorsun içinden Sovyetlerin Rusya'sı çıkıyor, daha içteyse Çarların Rusya'sı.

Belki de Rus klasikleriyle henüz lisedeyken tanıştığım için, sonraki yıllarda da tekrar tekrar okuduğum için,  Dostoyevski'ye, Puşkin'e, Gogol'a .... hayran olduğum için, bu ülkeden bu kadar çok etkilendim. Ayrılmadan hemen önce rehbere dedim ki, bana öyle bir şey öğret ki, sana da büyük annen öğretmiş olsun. Önce anlamadı, tek bir söz bile olabilir diye açıkladım. Ve öğretti, anneannesi akşam yatarken "Taş gibi yatalım, kuş gibi kalkalım" dermiş. Bu sözün dışında bir de Rus Masalı öğrendim. Onu da sonra anlatırım.......

Norveçli antropolog, etnografyacı, zoolog,kaşif Thor Heyerdahl demiş ki.... Polinezyalılar bilinenin aksine Asya kıtasından değil, 1500 yıl önce Güney Amerika kıtasından geldiler. Bu teoriyi öne sürmeden önce yaşadığı yılların bilimsel imkanlarıyla Peru'lu ve Polinezya'lı insanlar arasında benzerlikler olduğuna dair çalışmalar yapmış. Bu teori bilim çevrelerince kabul görmeyince ispat ederim demiş, onların koşullarında o yolu kat ederim ve bunu size ispat ederim. 1947 yılında 1500 yıl öncenin imkanlarıyla nasıl yapılabilirse öyle bir sal tasarlamış. Peru Devlet Başkanı'nın maddi desteğiyle salı yapmış.

Yanında beş gönüllü arkadaşı varmış, kimisi mühendis, kimisi telsizci, kimisi de kameraman. Ama hiç birisi denizci değil, hatta Heyerdahl yüzme bile bilmiyor.

Bu arkaik salın adı Kon-Tiki. Kon-Tiki, Peru yerlilerinin ( İnkaların) Güneş ve Fırtına tanrılarına verdikleri isim.

Kon-Tiki salı, çok hafif bir ağaç olan balsa ağacının kütüklerinden yapılmış.
 28 Nisan 1947'de Peru'nun Callao limanından yola çıkmışlar. 101 gün sonra 7 Ağustos 1947'de 8000 km. yol yapıp Polinezya'nın Raroia adlı mercan adasında karaya çıkmışlar.

Sonrası, bilim çevreleri Heyerdahl'in teorisine yine şüpheyle yaklaşmış. Sen gittin beni ve çocuklarını ihmal ettin diye karısı da boşamış. Heyerdahl bu yolculuğu kitaba ve dokümanter bir filme döndürmüş. Kitabı okumadım, filmin bir bölümünü seyrettim. 2012 de yapılan ve Yabancı Film Oscar'ına aday olan bir Norveç yapımı film daha var. Hatta şimdiye kadar en yüksek bütçeyle çevrilen Norveç filmiymiş.

İşte bu filmi seyrettim. Beğendim mi? Hayır.... Ruhsuz, heyecansız, donuk ve tutuk bir film. Hele bir sahne var, Heyerdahl'in arkadaşı geliyor ve diyor ki " Rotadan çıktık, Galapagos girdabına doğru sürükleniyoruz" öylece sohbet eder gibi dümdüz bir sesle söylüyor, Heyerdahl'da cevap olarak ''Öyle mi, hımmmm'' diyor. Sal okyanusun ortasında dev girdaba doğru sürükleniyor ve adam hımmmm diyor.

Filmde hiç heyecanlanmadım ama Oslo'da Kon-Tiki Müzesi'nde orijinal salı, yelkenini, eşya sandıklarını, Heyerdahl'in daktilosunu, mutfak eşyalarını görünce çok heyecanlandım.

Bu arada 1990'larda yapılan mitokondrial DNA tetkiklerinde Peru'lularla, Polinezya'lılar arasında hiç bir akrabalık bulunmamış. Boşa kürek çekmek diye buna diyorlar herhalde.

Bireyleşme sürecinin dikenli yolları...

Tek kişi olmadığımı yıllar önce fark etmiştim. Şimdi size anlatmak istediğim şeyler nasıl anlatılır bilemedim ve konuya bir cümleyle bodoslama daldım. Evet tek kişi değildim, hâlâ da değilim, fazlasıyla kalabalığım. Geçmişi düşününce, lise yıllarımdan daha da geriye gidemediğimi fark ediyorum, sanırım bu  atmış yaşında olmamla ilgili bir durum. Lise ve fakülte döneminde herkesten özellikle de kendimden saklamaya çalıştığım, bir şöyle, bir böyle olma halimi dün gibi hatırlıyorum. Altı yıllık eğitim sürecimin sadece üç haftasını alan psikiyatri stajında öğrendiklerimden yola çıkarak kendime bipolar kişilik tanısı koydum. Tam cahil cesareti, aynı zamanda kendime şunu bunu çevreye belli etmeme gibi bir misyon yüklemişim, bu teşhisim el alemden gizlenecekler listesine bir madde daha ekledi.

Çok uzun yıllar, tabi neye göre uzun diyebilirsiniz. Bu türlü değerler hep izafidir. Toplam yaşam süreme göre uzun diyeyim, çoklu halimi çözmeye çalıştım. Sanki içimde bir sahne var, değişik düşüncede, karakterde, iyilikte, kötülükte insanlar sırayla oraya çıkıyorlar. Ben bazılarını çok seviyorum, hep onlar konuşsun istiyorum, diğerleri sahne alınca anksiyeteye boğuluyorum. Yok edemiyorum, yok sayamıyorum....

Fazlasıyla anlaşılamaz bir durum, bir çıkmaz. Günlük yaşamdan örnekler vereyim. Mesela bir toplantı daveti alıyorum. Düğün, dernek, piknik, kongre herhangi bir toplantı. O anda memnun oluyorum, gitmek, görmek, orası her neyse o bütünün parçası olmak istiyorum. Hazırlanıyorum ve o gün gelip çatıyor, ya tam da arzuladığım gibi oluyor, son derece hoşnut oluyorum, ya da iç sesim, diğer istemediklerim sahneye çıkıyor, beni sıkıyor, boğuyor, o toplantı bana zehir oluyor. İşte ilk daveti aldığım zaman o günün nasıl bir gün olacağını kestiremiyorum. Yani hiç farklı bir dış etken yok, aynı tip bir olay beni coşturabilir veya sonsuz sıkabilir. Peki neden?

Nedenini bilmediğim bu durumla yıllarca yaşadım. Ama nedenini araştırmaktan hiç vazgeçmedim. Hatta sanırım bu bir hastalık diye psikiyatriste de gittim, yorgunsun, dinlen minvalli bir konuşma yaptı ve istersen ilaç başlayalım dedi. Peh, peh, peh istemezsem ne olacak? Tabi ki istemedim. Bir hekim olarak bu yaklaşımım biraz tuhaf kaçabilir. Ama o anda içimdeki sahnede rol alan bana dedi ki, sakın beyin kimyanı yapay olarak değiştirecek ilaç kullanma. Ben o sesi dinledim, hata mıydı ? Belki.....

Belki ben zor bir yol seçtim. Şimdi bunun zor ama doğru bir yol olduğunu anlıyorum. Bireyleşme sürecim ve kişisel var olma halim inişler ve çıkışlarla dolu. İniş çok, çıkış az gibi ama tek çıkış bile olsa ben o çıkış esnasında, içimdeki bol oyunculu sahne olayını çözdüm. O oyuncular, hani kimini sevip, kiminden nefret ettiğim oyuncular, işte onlar benim arketiplerim.

Arketip lafını ilk kim kullanmış bilmiyorum, psikoloji dünyasına Jung'un soktuğunu biliyorum. Jung demiş ki, arketipler bizim algılamamızı örgütlüyor, bilinç içeriklerini düzenliyor, değiştiriyor. Bu bilgiye okyanusun ortasında boğulmayı beklerken bulduğum bir can simidi gibi sarıldım. Bu bilgiyi evirdim, çevirdim, kendime uyarladım. İçimdeki sahnenin oyuncuları dediğim , biraz da kendilerinden ürktüğüm şahsiyetler benim arketiplerimdi. Yani çift kişilikli, bipolar, multipolar falan değildim. Fazlasıyla normaldim. Normaldim, normal olmasına da, içimdeki sahnede oynanan oyunda ki rolüm neydi acaba?

Jung'un içine masallarla, çember toplantılarıyla, grup terapileriyle, şamanik destanlarla daldım. Bunları burada anlatmayacağım, hatırlıyorum daha önceki yazılarımda varlar. Nihai çözümümden bahsedeyim. Arketipler, kollektif bilinç dışının çekirdekleridir, bilinçle temas ettirirsen güçlenirler, ancak tetiklendiklerinde ortaya çıkarlar. Yani hareketsiz olduklarında onları algılayamıyorsunuz. Yine varlar ama siz farkında değilsiniz.

İstemediğim, beni rahatsız eden arketiplerimi nelerin tetiklediğini buldum. Şimdi yine çok çok kişiyim, yine içimde bir sahne var. Ama yönetmen benim, senarist benim. İstediğim arketipime, istediğim kadar rol veriyorum. Kontrol şimdilik bende....

1- HABANA yani HAVANA
Havana'ya geldik, evden inanılmaz uzaktayım ama bir tanıdığa gelmiş rahatlığındayım. Belki şimdiye kadar gördüğüm kentlerin en güzeli değil ama efsunlu bir havası var. Pek az şehirde aidiyet hissederim, Habana'da da aynı oldu, keşke yakın olsaydı sık sık gelseydim dedim, hatta yerleşmek bile düşünülebilir diye aklımdan geçirdim. Hele hele eski şehir, yılların solduramadığı kıymetli bir gül gibi. Geçmişte sanatçılar, edebiyatçılar, entellektüeller boşuna sevmemişler burasını. Bu şehre ben de aynen buralılar gibi Habana demek istiyorum.

Güzel atlar ülkesinde uçmak
Ölmeden önce yapılacak yüz şey klişesini hem severim, hem de sevmem. Sevmeme nedenimi, hayat bu kadar basit mi, yapılacak milyonlarca şey varken neden sadece yüze indirelim diye açıklayabilirim. Ama yine de ortalarda dolaşan, ufak tefek değişikliklere rağmen, genelde aynı olan listeyi inceledim.Listede gidilecek yerler, yenilecek şeyler, yapılacak işlevler ...vs. var. Baktığım tüm listelerde asla değişmeyen bir yapılacak şey var ki, işte ben tam da onu yaptım. Balona bindim.....

Kapadokya, namı diğer Güzel Atlar Ülkesi, çukurda konumlanmış bir coğrafya olduğu için çevredeki hakim rüzgarlardan etkilenmiyormuş. Bu nedenle de dünyada balon turu yapılabilecek en uygun bölgeymiş. Otuzun üstünde balon firması var. Reklamlarını okursanız, hepsi kendinin en iyi, en güvenli olduğunu iddia ediyor. Ancak tümünün uyması gereken kriterler aynı, teknik şartnameleri aynı, çalışanlar aynı okullardan daha doğrusu kurs gibi, sertifika programı gibi bir eğitimden geçmişler. Yani hepsi birbirine benzer, ücretleri de aşağı yukarı eşit.

Benim seyahat acentam biletimi Atmosfer Balon'dan almış. Balonların hepsi aynı dedim de tek farkları var, renkleri. Atmosfer Balon kurulduğu zaman ne renk yapalım demişler, sahibi ve çalışanlar Fenerbahçe'li oldukları için, şirketin tüm balonları sarı lacivert. Ben Beşiktaş'lıyım ama ne yapabilirim, siyah-beyaz balon vardı da ben mi binmedim?

Sabah beşte kalkmak, en geç altıda balon alanında olmak lazım. Bu ayrıntıların tümü planlanmış, otelinizden alınıyorsunuz, hafif kahvaltılık ikram ediliyor ve balon alanına getiriliyorsunuz. Buraya kadar iyi hoş. Sabaha karşı, henüz hava alacakaranlık, balonların kimisi öylece yerde yatıyor, kimisi alevler içinde havalanmaya başlamış, görüntüye bakıp sadece aman tanrım, aman tanrım, bu ne, aman tanrımmm diyorsunuz.

Balonumuzun yer görevlisi biniş için yardım etti ve hoppp sepetin içindeyim. Sepetin ortasında balon pilotu, dört bir yanında dört adet dev sanayi tüpü, pistonu çektikçe dev alevler balonun içine yayılıyor. Nasıl oluyor da bez tutuşmuyor, sadece gaz olup balonu şişiriyor anlaşılacak gibi değil. Ve hafifçe sarsılarak yerden kalkınca, amannn diyorum, nasılsa nasıl, yanmıyor işte. Yükselmeye devam ediyoruz, yeni yeni yapraklanan elma ağaçlarını, bağları, masmavi akan Kızılırmak'ı tam altımızda bırakıyoruz, yavaş yavaş tüm balonlar havalanıyor, sanıyorum yüze yakın balon var, kimisiyle öyle yakınız ki korka korka birbirimize el sallıyoruz. Pilotumuz çarpışmamak için sürekli diğer pilotlarla telsizle konuşuyor.


Bir peri bacasının üstündeki taşa neredeyse sürtecek kadar yakın geçtikten sonra pilot Nevşehir'i, Uçhisar'ı, Göreme'yi, Avanos'u eliyle gösteriyor. Balonumuz yirmi kişilik, yol arkadaşlarım korkanlar, hiçbir yere bakmadan balonun içinde oturanlar, üşüyenler, bir saatlik gezi süresince binlerce poz fotoğraf çekenler ve öylece sessiz sakin doğayı bir nefes gibi içine çekenlerden oluşuyor. Ben en son gruptayım, yasal yükselme sınırı yedi yüz metreymiş, biz beş yüz metreyi biraz geçmişiz.

Tam o anda bir mucize oldu, havada keskin çelik gibi bir gece soğuğu varken, peri bacalarının arkasından güneş doğdu. İşte o zaman anladım, neden ölmeden önce yapılması gereken şey, bu şey.

Sonrası kayar gibi, süzülür gibi, yüksekten düşer gibi bir duyguydu. Binerken öğretilen, tehlikeli ve sert inişlerde alınması gerekli pozisyona ihtiyaç duyulmadan, yere bir tüy gibi konuverdik. Sarı lacivert dev balon yerde yatarken, yeni doğan güneşe döndüm ve kutlama şampanyamı onun şerefine kaldırdım.

Dağ başını duman almış, gümüş dere durmaz akar

Sık sık anlam yüklemekle ilgili düşünüyorum. Bir zamanlar Afgan yapımı bir film izlemiştim, filmin konusunu tam hatırlamıyorum, ama bir çocuk vardı, film de giderek büyüdü, yaşlandı, ülkesinde bir sürü olay oldu, gençlik yıllarında ülkesinden kaçıp gitmek zorunda kaldı. İşte filmin başlarında bu çocuk, Afganistan'ın bir yerlerinde, rüzgarda kalkan tozdan gözün gözü görmediği bir havada, çıplak ve kurak tepelerde, uçurtma uçuruyordu. Çevresini sefalet kaplamış bir çocuktu. O çocuk, o uçurtmaya bir anlam yüklemişti. Filmin sonunda, Fransa'da yemyeşil bir parkta , bir su kıyısında oturmuştu, bu kez çevresinde bir refah halkası vardı, önünden uçurtmalı bir çocuk geçti, adam uçurtmaya baktı ve hiç bir şeyin değişmediğini farketti, kendisi için her şeyin aynı olduğuna tanık oldu, çünkü uçurtmaya yüklediği anlamı değiştirmemişti.

Bu Afgan çocuğun başına gelenlerin, bir benzeriyle karşılaştım. Yıllar önce, sanırım sekiz dokuz yaşlarındayım, taşra çocuğuydum, doğayla içiçe, sokak oyunlarıyla dolu bir hayatım vardı. Bir gün okulla pikniğe gitmiştik, hani çevresi çimlerle kaplı, kenarında kuzuların otladığı masmavi dereler vardır, üstlerinde eskimiş tahtalardan yapılmış, kenarları ipli köprüler bulunur. Bunlar genelde kartpostal resimlerinde vardır, hayal edilmiş ve çizilmişlerdir. İşte ressamların hayallerinde olan derenin aynısının kıyısına gittik. Öğretmen önde, bizler arkasında ''Dağ başını duman almış, gümüş dere durmaz akar.....'' diye bağıra bağıra gittiğimizi hatırlıyorum. Sonra kareli örtüler yere serildi, kuru köfteler, haşlanmış yumurtalar, sigara börekleri, kuru yemişler, meyvelerle dolu sofralar kuruldu, yedik de yedik. Yakan top oynadık, taa ki top dereye düşüp gözden kayboluncaya kadar, ip atlarken, terden sırılsıklam olduk. Öğretmenimizin komutuyla oynamaya ara verdik, çimenlere yattık, ellerimizde, yüzümüzde karıncalar yürürken, o bizlere mandolin çalıp, gür sesiyle şiirler okudu.

Aradan yarım asır geçti, o kadar çok şey oldu ki, o kadar çok şey değişti ki. Tabii ki değişecek ancak pek çok şey benim için olumsuz anlamda değişti. Çevreme bakıyorum, ülkemin tüm birikimlerinin ellerimden kayıp gittiğini görüp hüzünleniyorum, neden bu kayba engel olamıyorum diye öfkeleniyorum. İşte böyle günlerden birisinde, İstanbul'da, Anadolu Hisarı'na doğru yavaş yavaş çıktım, boğazın mucizevi görüntüsü ayaklarımın altında dudaklarımdan '''Dağ başını duman almış, gümüş dere durmaz akar.....''diye dökülüverdi. Ağzımda elli yıl önce yediklerimin tadını hissettim, kulaklarımda mandolinin nağmeleri, öğretmenimin mısraları...Öylece kalakaldım.

Ben o marşa bir anlam yüklemiştim, basit bir piknik süresince müziğe, şiire, dostluğa, doğaya ayrılmaz iplerle bağlanmıştım.

Bunun gibi binlerce sembolüm var. Beynim bu semboller ve onlara yüklediğim anlamlarla dolu. Benim sembollerim ve anlamlarım değişimden zarar görmüyor. Aslında değişimi severim, gelişmeye ve evrilmeye son derece açığım. Ancak son yıllarda ülkemizde kendimi korumaya almam gereken çalkantılar üst üste geldi. İyi şeyler olmuyor, kabalık, şiddet, cehalet, saygısızlık, sertlikle örülü bir iletişim dilinin hüküm sürdüğü boğucu bir ortam var. İnsanlık tarihi boyunca binbir zorlukla elde edilmiş, ortak insani değerler küçümseniyor. İnsanı insan yapan, araştıran soruşturan ruhun cezalandırılması gerektiği düşünülüyor. Liyakat ayaklar altında.

İnsan, mahkum konumuna layık görülürken, şehirlerin çehresi çirkin yüksek duvarlı binalarla ve AVM lerle hapishaneye döndürülüyor. Sanki bugün yok, her şey nerede olduğu bilinmeyen bir yarın için kurgulanıyor. Yanındaki ve içindeki cenneti görmesine müsade edilmeyen kişi, bilinmeyen bir cennete gidebilmek için, gerçek yaşamı es geçiyor. Eğer varsa, sembollerinden, anlamlarından vazgeçiyor. Maalesef ülkem yaşamı es geçenlerle dolup taşıyor.

Tarif edilmişin dışına çıkmaya yeltenenlere tam aksini emreden düzen, AVM ve TV tuzağını devreye sokuyor. Buralar, ışıklandırılmış ve renklendirilmiş, tek tip insan yaratan ve sonra da onları öğüten tuzaklar. Bana kuş avını hatırlatıyorlar. Bir kafes var, içinde de avlanmak istenen kuşun aynısı, ama önceden öldürülüp içi doldurulmuş, o kafesin ağzı açık, içine yem konuyor. Kuş uzaktan bakıyor, bir yer var, üstelik aynı kendisi gibi bir kuş da orada, şüphelenmiyor, giriyor ve oranın mahkumu oluyor. AVM ortamı da kapitalizme uşaklık eden bir tuzak, orada da ayrı bir algı operasyonu yürütülüyor. AVM ve TV,  mahkumuna diyor ki, sadece bugünün var  mutlu olmak için bize anlamlarını ver, sana kıyafetler, yemekler, süsler, püsler ...vs. verelim. Maalesef, kafese girmiş, ne olduğunu anlayamayan kişi, tüm anlamlarını ipotek ediyor.

Peki ne yapalım? Bilmiyorum. Sizler ne yaparsınız, bu dönemden nasıl yapıp da zarar görmeden geçersiniz, gerçekten bilmiyorum. Ben çokça düşünüyorum, bunu mutlaka tepemde gökyüzü varken, açık havada yapıyorum. AVM ve TV pisliğine asla bulaşmıyorum, beni yakalamasına izin vermiyorum. Okuyorum, bol bol okuyorum. Okurken, birden unuttuğum, tamamen aklımdan çıkmış, bir değerim, anlamlı bir sembolümle karşılaşıveriyorum. Bunları bulmam, sakınıp saklamam, korumam,  onları ete kemiğe büründürüp, tekrar tekrar yaşamam lazım. Bu kaostan ancak böyle zarar görmeden çıkabilirim. Ben zihnimdekilere bataklıktaki çiçekler diyorum. Benim ekip büyüttüğüm, dışımdaki bataklığın boğup yok edemediği çiçeklerim.
 

Gelecekten haber var da neyin nesi?
Böyle bir şey imkansız. Rahmetli anneannem olacakla öleceği sadece allah bilir derdi. Derdi demesine ama müthiş bakla falı bakardı, bana da öğretmişti, lise yıllarımda, yani yaklaşık kırk beş yıl kadar önce ben de bakla falında usta olmuştum.

Sonraları kahve falı bakar oldum. Bu süreç Türk Kahvesi sevmeye ve hergün kahvaltı ile öğle yemeği arasında saat on bir dolaylarında içmeye başladığım süreçtir. Fincanı kapatır, hem kendime, hem dostlara bakardım.

Fal merakım bunlarla kalmadı, defalarca ruh çağırma seanslarına katıldım, ustalaştım ve kendi başıma seans yaptım, sorular sordum, inanın cevaplar aldım. Sonra günün birinde sanırım elektrik düğmesi bozulmuştu, ben ışığı kapatıyorum, bir kaç dakika sonra kendiliğinden yanıyor, olay üç beş kez tekrarlanınca, bu olayı çağırdığım ve geri gönderemediğim ruha bağladık, eeee korktum tabii, bir daha da çağırmadım.

Ama gelecekten haber almak kanıma girmiş, başka fallar öğrendim, iskambil fallarını çok sevmedim, fakat tarot farklıydı. Tarotun ruhu var, tarot kartlarının, falına bakılan kişiyle sonsuz uyumu var. Ancak çok zor bir fal, her kartın farklı durumlarda onlarca değişik anlamı var, iyi korele etmek lazım, matematik gibi bir şey.

Yıldız falı bakmayı bilmiyorum, bir zamanlar bilen birisine gittim, yıldız haritamı çıkarttı. Geçmiş gün, haritama nedense çok ısınamadım, falcı yıllar önce İzmir'e yerleşmiş bir İtalyan'dı, yorumları fazla geneldi, halbuki ben çok özel şeyler söyleyen, nokta atışı yapan falları severim.

İşte böyle, fazlasıyla özel, dediğim nokta atışını yapan bir yöntemi öğrendim. İki yıl boyunca, sayısız seanslarca, bu işi öğreten bir uzmana gittim. Yalnız tek sıkıntı bu yöntemle sadece kendin için, ya da neredeyse kendin kadar tanıdığın bir yakının varsa onun için geleceği çözebilirsin.

Bu yöntemde kullanılan hiç bir malzeme yok, hatta işin içinde kendiniz bile yoksunuz, olaylar olurken siz uyuyorsunuz. Daha fazla merak ettirmeden açıklayayım. Gelecekte neler olup bitecek, o anda aslında neler oluyor, yani kendinizden bile sakladıklarınız ne? İşte bu soruların hepsine cevap veren yöntem, bir rüya çözümleme programı.

Program size rüyayı yakalamayı, sembolleri anlamlandırmayı öğretiyor. Siz alt benliğinizle konuşuyorsunuz. Alt benliklerimizin dili yoktur, bizimle semboller aracılığıyla konuşur. Ve ancak çevre ve üst benlik sustuktan sonra konuşur. Alt benlik size kendi hakkınızda haberler verir. Aslında her gece bu konuşma oluyor ama büyük bir çoğunluk rüya yakalamayı bilmedikleri için uyanır uyanmaz neler gördüklerini unutuyorlar, bir kısım rüya hatırlayanlar ise alt benliğin kullandığı sembol dili bilmedikleri için, neler dendiğini anlamıyorlar. Bunun bir dil olduğunu çözen bir çok kişi var, ben Jung'a göre sembol okumayı öğrendim. Eğer alt benliğinizle düzgün bir ritmde konuşmayı sürdürürseniz, bir süre sonra size güveniyor ve kollektif bilincin kapılarını  açıyor.

Kollektif bilinç, iki yüz bin yıldır evrilmiş insanın ortak bilinci. İnanılamaz bir bilgi okyanusu, içinde her türlü soruya cevap var.

İşte ben her gece, bunlarla haşır neşir oluyorum, alt benliğimle aramda neredeyse hiç sorun kalmadı, uzlaştık, beni sevdi ve ortak bilinç kapısını açtı.

Değişin, yoksa sonunuz kötü

 ''Size göre hayatınızın en büyük hatası neydi?'' temalı bir toplantıya katıldım. Toplantı öncesi klişe yaklaşımlarım oldu. En büyük hatam hayır diyememekti dedim, sonra fikir değiştirdim, en büyük hatam eş seçimimdi kararına vardım, sonra bunun kolaycılık olduğunu hissettim ve en büyük hatam değişime ve gelişime en verimli çağlarımda kapalılığımdı dedim..... Uzun süre aynı yerde yerleşip kalmak, bir kaç yabancı dil öğrenmemek, başkalarının onayını beklemek, karşımdakinin memnuniyeti için sürekli vermeyi matah bir şey sanmak gibi bir çok  hata buldum. Ama soru hatalarınız neydi değildi, en büyük hatayı soruyordu.....

Ben hatalarımı 1-2-3....diye maddeledim ve toplantı sonrası bunların hangisinin en büyük olduğunu seçmeye karar verdim. Biliyor musunuz, en büyük hatam listemdeki hiç birisi değildi, tabii onlarda hataydı ama hayatımı zindana çevirdiğim şey bambaşkaydı. Çok masum görünen, hatta iş bilirlik, pratiklik, çözüm odaklılığı diye açıklanabilecek bir tutumumdu.

En büyük hatam, sürekli geleceği dizayn etmekti.  Sürekli bir adım, bir kaç adım, bir kaç dakika, bir kaç saat, bir kaç gün, ay ya da yıl sonrasını planlamak, benim en büyük hatamdı. Benim gibi (yani eski benim gibi) olan kişilere dizayncılar diyelim. Dizayncıların eskiden bir not defterleri olurdu, yapılacaklar listelerini yazarlar, yaptıkça da yanlarına bir tik atarlardı. Şimdi akıllı telefonlarda aynı programlar var, hatta alarm çalıp, ne planlandıysa hatırlatan programlar. Dizayncılar, henüz yaşamadıkları anları bile ipotek ettiren yarı ölülerdir. O anları yoktur, çünkü neyi nasıl yapacaklar, nereye nasıl gidecekler, ne alıp verecekler hep onu düşünürler. Yaptıkları, uyguladıkları şeyin tadına varmazlar, konsantre olmazlar, çünkü o anda bir adım sonrasını planlamakla meşguldürler.

Durduk yerde dizayncı olunmuyor, ne kadar çok hayır diyemiyorsanız, ne kadar çok başkasının memnuniyetine endeksli yaşıyorsanız, ne kadar çok mükemmeliyetçiyseniz, o kadar çok dizayncı oluyorsunuz. Ne yapabilirim, ben böyleyim, huyum bu gibi değişime ve gelişime kapalılık dizayncıların bir savunma şeklidir.

Dizayncıların sonuna gelince, kendilerini yok ediyorlar. Aynen böyle ifade ediyorum, yok ediyorlar. Hemen aklınıza intihar gelmesin, gerçi o da azımsanmayacak kadar çok rastlanıyor ama esas yok ediş, zihnin faaliyetiyle oluyor ve kendi beyni dizayncı şahsı rölantiye alıyor, başlangıçta bunu sinsice yapıyor, o durumun adına örtülü depresyon diyorlar. Bir süre sonra da örtü kalkıyor, tam depresyon.

Depresyona girmiş dizayncıya hiç acımıyorum, zaten yaşamıyordu ki, bence etrafta koşuşturup durup, çoluğa çocuğa kötü örnek olacağına, depresif depresif otursun daha iyi.

Tam şu anda durun, düşünün, dizayncı mısınız karar verin. Değişin, yoksa sonunuz kötü.....

En büyük hatasını bile bulmuş ve değişmiş birisiyim ben, depresyonun kollarından kendimi koparta koparta almış birisiyim, eski bir dizayncıyım....O zaman bu kurtuluşun şerefine, şu anımızı bir şiirle süsleyelim mi?

Toz kokusunu sevmiyorum. O koku,çocukluğumdan bu yana bende yalnızlık, ayrılık, çaresizlik çağrıştırır. Peki neden?

Gençlik yıllarımda, içime dönüp bakmazdım, daha doğrusu içime bakıp, bu neden böyle, ben neden şöyleyim kısmını bazı işlerden sonraya bırakmıştım. O zamanlar bir kaç iş yerinde çalışıyordum. Resmi işim vardı, muayenehane açmıştım, yeni yeni türeyen tıp merkezlerinden birisinde de belirli saatlerde hasta bakıyordum. Çocuklarım vardı, gündüz saatlerinde işimden, akşam eve dönünce de, derin uykumdan dolayı, içime bakmaya vakit kalmamıştı. Konu o değil ama neden o kadar fazla ve çabuk uyuduğum meselesi de yıllar sonra çözümlendi, gencecik bir psikolog, ''Olmak istemediğiniz yerde saklanmanın en kolay yolu uyumaktır'' deyiverdi. Aynayı suratıma doğru tutuverdi. Yaşlanmaya yüz tutmuş suretime bakıp, hıııı dedim, demek ki öyle, demek ki saklanmışım.

Saklanmadığım, daha doğrusu saklanmaya gerek olmayan ve o kadar fazla çalışmadığım yıllar geldi. İşte o zaman, birden kendimi merak ettim. Bu merak, sevgi, şefkat, teselliyle ve belki  biraz da özürle dolu bir meraktı. Ben yıllarca başka şekilde işleyen bir makinaydım, kendimi yeniden kurmak için bir süre yeni bir anahtar aradım. Bu arayışa bir ilkbaharda başladım. Bunu bilmeden yaptım ama size tavsiyem, yeni başlangıçların doğru mevsimi ilkbahardır. Çevre olanın bitenin üstünü çimenlerle, yoncalarla, papatyalarla örter, dallardaki tomurcuklar önce pembe, sonra beyaz hatta sarı ya da eflatuna dönüp değişimin aslında ne kadar da kolay olduğunu fısıldar. Ben, bir ilkbaharda, toz kokusu benim için neden böyle diye sordum.

Gerçi toz kokusunu kim sever? Benim hissettiğim sevme veya sevmeme değil, o koku içimden bir şeyleri koparıyor, kopan yerler kanıyor, bir süre sonra bu toza, kan kokusu da bulaşıyor. Kendi ayak izlerimden geriye yürüye yürüye, tozun kana bulaştığı yeri buldum.

Burası minicik bir taşra kasabası, İç Ege'de bir yerlerde, ismi önemli değil. Tabii o an için çok önemli de, şimdi anlamsız bir isim. Neyse işte, her kasaba gibi bir kasaba. Her kasabada ne varsa orada da aynısı var. Rengarenk bir şeyler satan bakkallar. Satılanlar çeşitli,  sakız, top, plastik su tasları....vs. ama hepsi rengarenk. Kasaplar, vitrinlerinin camları hep kirli olan kasaplar, tahtanın üzerine dizilmiş kelleler hala gözümün önünde. Onlara bakınca utandığımı hatırlıyorum. Ben yemek istediğim için ölmüş bir göze bakmaktan utandığımı. Sonra erkek berberleri, kapılarının önünde paslı demirlere asılı iğrenç havlularıyla erkek berberleri. O havluların ne renk olduğunu bu gün bile anlamış değilim, ya da o kirin rengiydi. Ben oralardayken çerçi, manifaturacı, tuhafiyeci diye meslek erbapları da vardı. Ege'de içerilere saklanmış bu taşra kasabasında, tüm tuhafiyeciler, çerçiler ve manifaturacılar göbekli erkeklerdi, alçak ve sinsi ses tonuyla konuşurlar, sattıkları parlak yumuşacık kumaşların, envai çeşit düğmelerin, boy boy fermuarların arasından aniden ortaya çıkar, sonra tekrar kaybolurlardı. Bunların dükkanlarında da hafif toz kokusu alırdım. Hafif ürperirdim ama buralardaki toz daha az acıtıcı olmalı ki, derinlerdeki bir mağaradan açık havaya çıkar gibi güneşli yola kendimi attım mı hiç etkisi kalmazdı.

Bu kasabaya gelmeyi sevmezdim ama en çok da geri dönmeyi sevmezdim. Geldiğim yerde ki eksik olan şeyleri tamamlayan bir kasabaydı burası. Ama bu tamamlama canımı acıtırdı. Tamamlama, her zaman can acıtır, çünkü eksik olduğunu en iyi o zaman anlarsın. Bunun hissediliş şekli iç sıkıntısıdır. Benim de bu kasabaya geliş planlarıyla başlayan iç sıkıntım giderek artar, kaldığım sürece gizlendiği yerden kim olduğumu kulağıma fısıldar, ayrılırken o ana kadar tamamlama adına verdiği her şeyi hoyratça koparıp geri alırdı.

İşte toz kokusu tam da buradaydı, tam bu kasabaya geldiğim ve geri döndüğüm yerde. Yani otobüs garajında. Yıllar sonra, garajın depremde yıkıldığını duydum. Rahatladım, orayı yakıp yıkmak istediğim günleri hatırladım. O zamanlar bu istek, sıcak yaşlar olur tozlu yanaklarımdan aşağı süzülürdü. Depremde oranın yerle bir olduğunu duyunca, bitti dedim, seninle hesaplaşmamız bitti.