Kamboçya'nın Siem Reap kentinden, Lao Havayolları'na ait bir uçakla yola çıktık. Uçak o kadar küçük ki, aralıklarla oturmuş on kadar yolcuyla yol alıyoruz. Hostesin getirdiği, Lao Beer marka bir bira, değişik aromalı tuzlu tatlı bir avuç fıstık ağzıma çok hoş bir lezzet veriyor. Hava açık, aşağıya bakıyorum, Tayland-Laos sınırını yapan Mekong Nehri aşağıda kahverengi bir yılan gibi uzanıyor.


 İlk durak eski başkent Pakse. Buradan ülkeye giriş yapacağız. Türkiye'de şehirler arası yollarda bakımsız yakıt istasyonları vardır ya, sanki terk edilmiş gibidirler. İşte onlara benzer bir binadan içeriye giriyoruz. Soluk, eski, pis bir salon, camlarında renklerini kaybetmiş, is rengi tül perdeler var. Burası Pakse Uluslararası Havaalanı. Etrafta üç beş görevli öylece duruyor, kadınlar ve adamlar aynen birbirlerine benziyorlar, aynı renk giyinmişler, kadınlar elbise giymemiş olsa cinsiyet ayrımı yapmak olanaksız. Halbuki hostes çok güzeldi. İşte bu kişiler, hiç durmadan aralarında konuşuyorlar, on kadar turiste bakıp telaşa kapılmış hareketler yapıyorlar ve gözleri çok ilginç, sanki donarak ölmüş balık gözü gibi duygusuz. Aslında vizemiz var ama çok büyük bir sorun varmış gibi davranıyorlar. Neyse, rehberin bile zar zor anlayıp bize anlattığı şekilde formları doldurduk. Sonra hiç bir şey yapmadan öylece oturduk. Bizi getiren uçaktan başka hiç bir uçak iniş kalkış yapmadı. Orada öylece neler olduğunu anlamadan bekledik. Bir süre sonra aniden bir adam ortaya fırladı ve el kol hareketleriyle indiğimiz uçağı gösterip bir şeyler söyledi. Bir turist, sanırım Fransız'dı, onun ne dediğini anladı ve aynı uçağa binip Luang Parabang'a geldik. Bu şehir 1995'de Unesco Dünya Kültür Mirası listesine alınmış.


Luang Parabang, Laos'un eski başkentiymiş. Kelime anlamı ''Asil Buda''. Laos tarihi, iç savaş, dış savaş ve kargaşalarla dolu. Eski Fransız sömürgesi, sonra Japonlar istila etmiş, en sonda Amerikalılar defalarca bombalamış. Şimdi ismi Laos Demokratik Cumhuriyeti. Cumhuriyet adı sadece isminde var, ülke komünist dikta ile yönetiliyor.  Bu şehirde kaldığım sürede tapınakları, tepeleri, Mekong Nehri'ni ve çevresindeki küçük köyleri gezdim. Yabancıların oturduğu yerler dışında rahatsız edici bir yoksulluk ve pislik var. Dünyanın en fakir elli ülkesi arasındaymış.

Villa Santa Resort isimli bir otelde kaldım. Otel, balta girmemiş ormanlık bir parkın içine yapılmış, odalar bahçeye yayılmış vaziyette, oda numaraları birbirini takip etmediğinden birkaç kez, suni göletlerin, göz alabildiğine yayılmış lotus çiçeklerinin arasında kayboldum. Aralarda Bodhi ( Hint İnciri ) ağaçlarını görünce, ilk kez gördüğüm için heyecanlandım. Sonra bu coğrafyada Buda'nın altında nirvanaya ulaştığı bu ağaçlara sıkça rastladım. Odama girdiğim zaman yatağın üstüne değişik örülmüş bir sepette tropikal meyveleri görünce, yoldaki tüm olumsuzlukları unutmuştum ki, dragon fruita elimi atınca altından parlak mavi bir örümcek koluma çıkıverdi. Çığlıklar eşliğinde sepeti balkona çıkardım, kapıyı kapattım, perdeleri çektim, önlem olarak ışıkları açtım, uzun süre uyuyamadım. Aslında o kadar börtü böcek korkum yoktur ama ilk gördüğüm tip hiç de korkulmayacak gibi değildi. Sonradan öğreniyorum ki. ormanda yaşayan endemik canlıların %95'i böcekmiş.

Gezi notlarımda dolandığım tapınakları not etmişim. Sırayla Wat Xieng Thong, Wat Visoun Stupası, Wat Aham, Wat Mai'yi gördüm. Anladığınız üzere Wat tapınak demek. Hepsi birbirine benzer ibadethaneler, onlar hakkında neredeyse aklımda kalan hiç bir şey yok.



Ama Buda'nın oturuş şekilleri hakkında hatırladıklarım var. Mesela fotoğraftaki hareketim yerel rehberimiz Siph On'a göre ''Hayatı kaybetmeye, hayatı öldürmeye dur de'' demekmiş.

Tapınaklar tekdüzeydi ama sabaha karşı katıldığım sadaka töreni çok ilginçti. Sol omuza, pötikareli bereket şalları atılıyor, sağ elle rahiplerin sepetlerine, buharda haşlanmış, yapışık pirinçler ( sticky rice) konuyor. Bu coğrafyada pirinç, bizdeki buğday gibi kutsal. Bu törenin anlamı, iyi niyet dolu tüm kalbimle lokmamı seninle paylaşıyorum demekmiş. Törene katılabilmek için karanlıkta, gün ağarmadan gidip yer tuttuk, inanılmaz kalabalık vardı.

Bir akşam üstü Phousi Tepesi'ne çıktık, buraya 329 basamakla çıkılıyor. Yarı yolda biraz dinlenerek en tepeye çıktım, Mekong Nehri'ni bir de buradan gördüm, bu nehir hakkındaki fikrim değişmedi, aynı kahverengi bir yılan. Tepede küçük bir tapınak daha var, Wat Phousi.


Eski Kral Sarayı artık Milli Müze'ye dönüşmüş. Milli Müze'yi gezerken, kraliyet ailesinin şahsi eşyalarını incelerken üzülmekle acımak arası şeyler hissettim. Çünkü gördüğümüz eşyaların sahipleri, yani son kral ve ailesi kovuldukları, sürüldükleri bir mağarada açlıktan ölmüşlerdi.

Mekong Nehri'ni bir de iyice yakından, yani üstünde giderek gördüm. Nehrin içinde otuz kiloya kadar çıkan kedi balıkları varmış, onları görmedim ama yedim, ehh fena değil. Az da olsa timsaha da rastlanıyormuş. Kıyılarda tek tük ekili alanlar var, yukarılara doğru sık ormanlar var, bunlar tik ağacı ormanları. Nehir yakından korkunç görünüyor, sık sık girdaplı alanlar var, ölmüş, huzursuz ruhların buralarda yaşadıklarına inanılıyormuş.  Yarış tekneleri kadar alçak ve uzun bir tekneye dizildik ve üç ayrı yer ziyaret ettik.

İlkini asla unutmayacağım. Burası Ban Xang Khong Köyü'nde bir pirinç şaraphanesi. Tekneden inip, taşlara ve uzun otlara tutunarak yukarı tırmandık. İnanılmaz pis kaplar, kazanlar, damıtma şekilleri, bir de şişelerin içine yılan, tarantula falan koyup şarapları şişelemişler. Ben iğrenmiş bir yüz haliyle bunlara bakıp, bir an önce uzaklaşmak isterken, olanlar oldu ve tuvalete ihtiyaç duydum. Önce bir dolar istediler, verdim, tahta mandalla tutturulmuş bir kapıyı açtılar, içeriye girip kapıyı kapattım, nihayet karanlığa gözüm alıştı, çevredeki kokuyu almamak için nefesimi tutup, etrafa göz attım, içi kahverengi su dolu paslı bir varil, ve toprağa açılmış bir delik.....

İkinci yer, bir mağaraydı, Nam Ou ve Mekong Nehri'nin birleştiği köşede bir mağara var, İsmi Pak Ou, içinde yüzlerce Buda heykeli var. Büyük, küçük, tahtadan, taştan, renkli, çıplak, giyimli, hatta mücevherli çeşit çeşit. Burası doğanın enerjisiyle, Buda'nın enerjisinin birleştiği bir noktaymış.

Üçüncü yer, yine bir köy, Ban Xang Khong Köyü'nde ipek kumaş ve kağıt imal eden köylüleri gördüm. İlginç bir kaç şey aldım, İpeğin ipek böceğinden elde edilmesi, ip haline getirilmesi, boyanması, dokunması safhaları gerçekten çok garip, çok naif bir iş.







Dokuma tezgahındaki güzel bir kadını görüntülemek istedim, izin aldım, kafasını kaldırıp bana baktı, şöyle ufak bir dehşet dalgası içimi yalayıp geçti, kadının gözleri aynı hava alanındakiler gibiydi.
Bu ülkede fakirliğin dışında bir şey var, değişik bir şey, insanları ölü balık gibi baktıran bir şey.

Bir de gece pazarları var, kaldığım iki gece de pazarları gezip tozdum

NİNELERİMDEN KIZLARIMA VE BENDEN BÜTÜN KADINLARA

Kadınların şifacı olduğuna inanıyorum. Ancak o kadar izole, o kadar maddeye dayalı hayatlar yaşanıyor ki, kısa yoldan sahip olma ,tek başına sahip olma, kıskanılma ile karışık imrenilme dürtüsü o kadar yanlış bir şekilde taçlandırılıyor ki ve o kadar çok birbirine benzer insanlar dar alanda birbirlerine mahkum oluyorlar ki. Onlar şifacı olduklarını bilmiyorlar, bilemiyorlar...

Oldukça uzun bir yol yürüdüm. Sadece uzun değil, engebeli, inişli çıkışlı, labirentli, karanlık geceli, dipsiz kuyulu bir yol. Şimdi geriye bakınca anlıyorum, aslında yol yol değildi, bir okuldu.

Neler, neler öğrendim. Öğrendiklerimi öğretmem gerektiğini de öğrendim. Ama öyle direktif verir gibi değil, hani bazı masalar vardır, üstünde kuru yemişler, meyveler falan olur da isteyen istediği zaman yer, ya da yemez. İşte aynen öyle, ben  bildiklerimi ortaya koyuyorum, işine yarayan alsın diye.

Çocukken doğanın içinde, şen şakrak, sevgiyle çerçevelenmiş bir çocukken, gençliğimde birden tökezledim. Başkalarının amaçlarıyla alakalı fikrim hiç olamadı. Tek pencereden bakardım ve herkese eşit mesafede olmak gerekir derdim. Kişilerin niyetlerini, dolayısıyla da geleceği öngörememe, benim iç görü eksikliğimden kaynaklanmıştı.

Çocukluğum bilge kadınlarla dolu bir ailede geçmesine rağmen, birden üstüme çöken bu lanet de neyin nesiydi. Yıllar sonra tatlı bakışlı bir psikolog cıvıltılı bir sesle, o psişik bir uyuklama halidir dedi. Uyukluyordum....Bu ne kadar sürdü bilmiyorum. Ama uzunca bir süre ayağa kalkıp nereye aitim ben diye sormadım. Olumsuz kompleksleri olanların oluşturduğu kuralları kabullendim ve onların istediklerini yapınca meşrulaşan insan rolü oynamayı kabul ettim.

Bir gün anneannemin dizine yatmıştım, ben otuzlarımı sürüyordum, o da o kadar yaşlanmıştı ki, bir yandan saçlarımı okşuyordu, bir yandan yavaş yavaş konuşuyordu.Sen eskiden nasıl güzel kahkaha atardın, senin gülüşüne gülerdi herkes dedi. Artık kahkaha atamadığımı hissettim, işte o gün, günlüğüme ölmekte olan nehirler gibiyim diye yazmışım.

Ve aynı gün anneannem bana dedi ki, sen başkalarını tamir edip iyileştirmeye çalışıyorsun, kendini de tamir et. Birden kendimi değerli hissetmiştim, belki o cümleden sonra yeteneklerimi ortaya çıkarmak istemiş olabilirim.

Kendimi tamir sürecinde, hissetmek istemediğim şeyler olduğunda nefesimi tuttuğumu keşfettim. Derin derin nefesler aldım, her aldığım nefes keder perdesini biraz daha araladı. Yolumu kaybettiğim zamanlarda onaylanmak benim için çok önemliydi, bu süreçte canımı yakanlardan uzaklaşırken, herkesten de uzaklaştım. Bu cismani uzaklık değildi, soğuktum, buz gibi. Sonradan öğrendim, bu durum savunmaya yönelik bir öfke eylemiymiş.

Annem çocuklarıma sahip çıkıp, onları aynı benim gibi kucaklayıp, sen biraz dinlen, yalnız kal dediği zaman, aslında istediğim şeyin, ihtiyacım olan şeyin bu olduğunu anladım. Uzaktan enerjisiz ve eylemsiz görünmüş olabilirim ama içimdeki rehberi durduğum zaman duydum, rehber bana dinlen dedi. O süreç kehanetlere kulak verdiğim süreçtir, hatta kendi kahinim bizzat kendimdim. İç benliğimi dinledim, sonsuz rahatladım, hayattan bıkmadığımı gördüm. Ve tekrar kahkaha atmaya başladım, gerçi kısa ve kısık sesli kahkahalardı, olsun, demek ki bitmemişlerdi.

Sonra ailenin kadınlarına kızlarım dahil oldu.Onları seyrederken, neye daha çok, neye daha az ihtiyacım var anladım. Hayatımın haczedilmesine izin vermiştim, bilmediğin bir ritimde istemediğin bir dansı yapar gibi yaşarken kendi ritmimi hatırladım. Ayağa kalkmak için, kendi dansımı etmek için, kendi açlığımı doyuran yeteneklerimi ateşlemek, ailemin kadınlarından bana geçen elle kendimi ve kızlarımı okşamak için gerekli koşullarda gerekli süre kalmıştım. Tüm bunlar gerekliydi. Bu gereklilik pişmanlık ve keşkelere değil, teşekkür ve minnettarlığa layıktı.

İşte aydınlanmak buydu, nihayet ışığı açan düğmeye basmıştım. Bu düğmeyi oraya ninelerim koymuştu, annem düğmenin yerini buluncaya kadar, biraz kızarak, dürterek, iteleyerek beni uyarmıştı.

Ailenizin kadınları önemlidir, eğer yaşıyorlarsa dokunun, yoklarsa anılarına dokunun. Sizden genç kadınların dokunması için yol işaretleri koyun.Aile dışında sizi seven, yaratıcı kadınların güneşiyle ısınmayı öğrenin. Onları ancak arayarak bulabilirsiniz. Onların, onlar olduğunu gözlerinden, özlemlerinden, dudaklarından dökülen kelimelerinden anlarsınız. işte onlarla, çemberinizin parçalarını tamamlarsınız.

Tekrar, tekrar aynı hayata uyanmamak için, geleceği olan bir hayata uyanmak için, kendinizi sadece kendiniz olduğunuz için eşsizce sevebilmek için yürünmesi gereken bir yol var. Ama anlattığım gibi biraz engebeli.....

Beşer, şaşar veya kadı kızında da o kadar kusur vardır, bir de bugün öğrendiğim, yüzde ısrar etme doksan da olur, insan dediğinde noksan da olur.

Taş gibi yatalım, kuş gibi kalkalım
Rusya'ya  gittim ve sadece iki şehrini zamanım yettiğince gördüm. Başka bir ülke olsa bu kısacık dokunuş fazla bir şey ifade etmeyebilirdi ama konu Rusya olunca, meğerse hiç görmeden de bu ülke hakkında bir şeyler biliyormuşum. Bu girizgahtan sonra, ne demek istediğimi açayım, bir haftada neler olup bitti anlatayım. Daha önceki gezi yazılarıma uçtuğum hava yolunu, uçuş süresini, hava alanı izlenimlerimi yazarak başlamış ve adım adım gördüğümü, yediğimi, yapıp ettiğimi ayrıntılarıyla anlatmışım. Geri dönüp o yazdıklarımı değiştirecek değilim. Ancak, bundan sonraki yazılarımda, internetten araştırarak öğreneceğiniz şeyleri değil, diğer gözlemlerimi, hayret verici, üzücü, komik şeyleri paylaşacağım.

Önce Moskova sonra St. Petersburg'a gittim. Rusya ve Türkiye iki yakın komşu ülke ve Rusya'da da birbirine kısmen yakın iki şehir. Hiçte umduğum kadar yakın çıkmadı, çünkü uzaklık zamandaydı,17. yüzyılla 21.yüzyıl arasında savrulup durdum. Etraf üç ayrı dönemin birbirine geçişleri, girişleri, çıkışlarıyla dolu. İlki Çarlık Rusya'sı, ikincisi SSCB ve son olarak bildiğimiz Gorbaçov'un, Yeltsin'in, Putin'in Rusya'sı.

Ben üç ülkeyi de sevdim. Gayet güzel Türkçe konuşan, üniversitenin Doğu Dilleri bölümü mezunu iki Rus'la, iki şehri dolaştım, ikisinin birbirine zıt yaklaşımları, farklı değerlendirmeleri vardı. Ülkeleri için farklı hayaller kuran bu insanların ilkiyle başlıyorum.

Moskova'da kalbi SSCB'de kalmış, ülkenin yeni durumundan nefret eden bir mihmandarım vardı. Az ve öz konuşan, her an kavga edecekmiş gibi gergin, soluk benizli bu adam, Çarlık Rusya'sının mirası olan  Katedral, Saray, Kale, Kule....vs.nin restorasyonu için harcanan paraya karşıydı. O paralar, bizim vergilerimiz dedi. Ben vergimle okul ve hastahane yapılsın istiyorum. Çarlar hayattayken zaten devletin varlığını sömürdüler, şimdi yoklar ama yine para harcamaya devam ediyorlar diye söylendi durdu. SSCB zamanında her şey devlete aitken, halka ev dağıtmışlar, ev dedimse tek çocuklu bir aileye on dört metrekarelik bir ev, oda kadar bir şey. O komplekslerde çoğu kez banyo ve mutfak ortakmış. Eğer çocuk sayısı artarsa içinde mutfak ve banyosu olan otuz metrekarelik yer veriliyormuş. SSCB bitince geri mi aldılar diye sordum, hayır dedi, aynı evdeyim, evin tapusunu bana verdiler. İyi o zaman dediğimde, hayır dedi iyi değil, kapitalizm topraklarımıza girdi, artık zengin ve fakir var. Çevresinde bir şekilde giderek zenginleşen Rusları gördüğünden, yıllardır oturduğu ev kendisine ait olmasına rağmen çok mutsuzdu. Okul ve hastahane sayısındaki azalmadan, kilise sayısının giderek artmasından da çok şikayetçiydi. Devlet hastahanelerinde çok sıra bekleniyormuş, daha kaliteli ve beklemesiz hizmet istiyorsan özel sağlık kurumlarına gitmek gerekirmiş. Maaşlar belli dedi, geçinmek çok zor, bir şekilde herkes daha çok para kazanmaya çalışıyor.

Moskova'nın genel görünüşünde Stalin zamanında yapılan bir çok bina var, genelde devlet kurumları ve üniversiteler. Neredeyse birbirinin aynı binalar, bunu söyleyince, hayır dedi, onların hepsi farklı, Stalin bizzat mimarlara tarif ederek yaptırmış. Komünizmin ruhsuz mimarisine sütunlar, ufak heykelcikler falan eklenmiş, daha sonraları bu görüntüyle alay etmek için, o binaların şekline stalinobarok demişler. Rehberimiz Stalin'i hâlâ seviyordu ama sevmeyenler çoğunlukta olmalı ki, cenazesi Kremlin duvarındaki saygın yerden alınmış, kale duvarının biraz gerisine gömülmüş. Ölüsüne bile tahammül edememişler. Lenin için daha ılımlılar, Kremlin duvarının dibinde kocaman bir Lenin mozolesi var. Kim bilir belki o da ölmeyip uzun yaşasaydı, böyle güzel anılmaya devam etmezdi.

SSCB zamanında ateizm öğütlendiğinden, halk ateistmiş gibi davranırken, inanç 1990'larda serbest bırakılınca kiliseler dolmuş taşmış. Ardından da devlet desteğiyle restorasyon faaliyetleri başlamış. Hem yönetim şekli nedeniyle bakımsızlıktan, hem de 2. Dünya Savaşı'nda Alman bombalarından harap olan katedraller onarılmış, fotoğraflarına bakarak aslına uygun restore etmişler. Çarlık döneminin tüm ihtişamı sanki geri dönmüş, ancak o dönemden tek fark görsel şatafatın %80ninin çakma olması, neredeyse orijinal hiç bir şey yok.

Geleneksel Rus mimarisi göze çok hoş görünüyor, renkli soğan kubbelerle dolu meydanlar sanki masal dünyası. O soğana benzeyen şekil aslında alev şekliymiş, tanrının huzurunda dua ettim ve o nedenle yandım demekmiş. Her ne anlama gelirlerse gelsinler, çok çok güzeller.

Bir de ünlü Moskova Metrosu var, yerin altı da üstü gibi ihtişamlı, sanki metro sanat galerilerinin içinden geçiyor gibi, istasyonlar tablolar, ihtişamlı avizeler, gravürler ve heykellerle dolu.

Giderseniz, Kızıl Meydan'a yakın bir otelde kalın. Ben National Hotel Moscow'da kaldım, Kızıl Meydan, Kremlin, Bolşoy Tiyatrosu, Aziz Basil Katedrali, GUM ( Rus usulü kapalı çarşı).....vs. hepsi yürüme mesafesinde. Bunun dışında, Puşkin Müzesi, Puşkin heykelleri, Petro'nun 1702'de kaldığı evi, bahçeleri, parkları, sarayları, Devrim Meydanı'nı hızla gezdik. İncelemek için, hazmetmek için daha fazla kalmak lazım. Novodevichy mezarlığı konusunda, rehber hac vazifemizi yapalım dedi, yani Moskova'ya gelen her Türk mutlaka gidiyormuş, burada Nazım Hikmet'i ziyaret ettik, bu arada Yeltsin'in, Gogol'ün mezarlarını da gördüm)

Ve St. Petersburg...... tek kelimeyle bayıldım, büyülendim, yerleşmeyi bile düşündüm. Deli Petro ne iyi etmiş de, illaki buraya şehir kuracağım demiş. Ladoga Gölü onlarca nehirle beslenen bir göl. Ve tek bir nehirle denize boşalıyor. Neva Nehri, Baltık denizine dökülmeden dallanıyor ve sonra tekrar bu sular birleşerek denizle buluşuyor. İşte kollu bacaklı bu nehrin deltasına kurulmuş Sankt . Petersburg, SSCB deki ismiyle Leningrad, Almanların söylediği şekliyle Petrograd 1703 de kurulmuş ve iki yüz yıl Çarlık Rusya'sına başkentlik yapmış. Kırk iki ada üzerine kurulan bu şehir, nehirler, kanallar, köprüler, müzeler, saraylar şehri,

Buradaki rehberimiz, detaycı, aceleci, çok bilgili ve kültürlü bir hanımdı. Ülkesi hakkındaki görüşünü anlamadım, çünkü Çar dönemi, Sovyet dönemi ve günümüz olmak üzere toptan  herkese muhalifti. Biz daha çocukken diye anlattı, öğretmenler okul gezisi diye öğrencileri saraylara götürürler ve işe yaramayan aptal çar ve çariçeler halkın parasını yedi diye ders yaparlardı. Şimdiyse neredeyse onları aziz ilan edecekler.

Kendisi SSCB zamanında minnacık bir evde doğmuş, onaltı yaşına kadar da annesi, babası ve kardeşiyle bu evde yaşamış. Sovyetler Birliği dağılınca ve doksanlı yıllarda turistler gelmeye başlayınca rehber olmaya karar vermiş. Bir kaç göbektir bu şehirde yaşamışlar. Hatta büyükannesi, 2.Dünya Savaşı esnasındaki Leningrad Kuşatmasından sağ çıkmayı başarmış. O süreçte yaşananların birebir şahidi olmuş. Ardından harap olmuş şehri el birliğiyle onarmaya çalışmışlar. Ama esas restorasyon çalışmaları Sovyetler dağıldıktan sonra başlamış.

Sovyetler'in dağılmasıyla büyük bir değişim olmuş, halk önce ne yapacağını şaşırmış,herkes bir şekilde para kazanmanın peşine düşmüş. Zaten var olan rüşvet ve torpil giderek artmış.

Tabi turist olarak ben bu değişimlerin hiçbirisini fark etmediğimden, şehrin ruhuna işlemiş savaş travmalarını hissetmediğimden olsa gerek, her gördüğüme hayran oldum. Sadece Puşkin'in, Dostoyevski'nin, Rasputin'in oturdukları evleri görünce içim cız etti. Bu arada rehberimiz okul öykülerini anlatırken Dostoyevski'den de bahsetti, okullarda kitaplarının okunması yasakmış, hatta Lenin Karamazof Kardeşler'i herkesin gözünün önünde çöpe atmış. Puşkin'e gelince, Rus Edebiyatı'nın babası koltuğunda o oturuyor.

St. Petersburg'da da saray ve benzeri yerlerdeki hemen hemen her şey restorasyon ürünü. Ama Hermitage Müzesi  öyle değil, içinde neredeyse tamamı orijinal üç milyon eser var. Yarım güne ne sığdırılabilirse o kadarını gördüm. Tekrar tekrar gelmek lazım.

Rusya'yı, onların ünlü matruşka bebeklerine benzettim. Şu andaki Rusya yani Putin'in Rusya'sı en dıştaki bebek, açıyorsun içinden Sovyetlerin Rusya'sı çıkıyor, daha içteyse Çarların Rusya'sı.

Belki de Rus klasikleriyle henüz lisedeyken tanıştığım için, sonraki yıllarda da tekrar tekrar okuduğum için,  Dostoyevski'ye, Puşkin'e, Gogol'a .... hayran olduğum için, bu ülkeden bu kadar çok etkilendim. Ayrılmadan hemen önce rehbere dedim ki, bana öyle bir şey öğret ki, sana da büyük annen öğretmiş olsun. Önce anlamadı, tek bir söz bile olabilir diye açıkladım. Ve öğretti, anneannesi akşam yatarken "Taş gibi yatalım, kuş gibi kalkalım" dermiş. Bu sözün dışında bir de Rus Masalı öğrendim. Onu da sonra anlatırım.......

Norveçli antropolog, etnografyacı, zoolog,kaşif Thor Heyerdahl demiş ki.... Polinezyalılar bilinenin aksine Asya kıtasından değil, 1500 yıl önce Güney Amerika kıtasından geldiler. Bu teoriyi öne sürmeden önce yaşadığı yılların bilimsel imkanlarıyla Peru'lu ve Polinezya'lı insanlar arasında benzerlikler olduğuna dair çalışmalar yapmış. Bu teori bilim çevrelerince kabul görmeyince ispat ederim demiş, onların koşullarında o yolu kat ederim ve bunu size ispat ederim. 1947 yılında 1500 yıl öncenin imkanlarıyla nasıl yapılabilirse öyle bir sal tasarlamış. Peru Devlet Başkanı'nın maddi desteğiyle salı yapmış.

Yanında beş gönüllü arkadaşı varmış, kimisi mühendis, kimisi telsizci, kimisi de kameraman. Ama hiç birisi denizci değil, hatta Heyerdahl yüzme bile bilmiyor.

Bu arkaik salın adı Kon-Tiki. Kon-Tiki, Peru yerlilerinin ( İnkaların) Güneş ve Fırtına tanrılarına verdikleri isim.

Kon-Tiki salı, çok hafif bir ağaç olan balsa ağacının kütüklerinden yapılmış.
 28 Nisan 1947'de Peru'nun Callao limanından yola çıkmışlar. 101 gün sonra 7 Ağustos 1947'de 8000 km. yol yapıp Polinezya'nın Raroia adlı mercan adasında karaya çıkmışlar.

Sonrası, bilim çevreleri Heyerdahl'in teorisine yine şüpheyle yaklaşmış. Sen gittin beni ve çocuklarını ihmal ettin diye karısı da boşamış. Heyerdahl bu yolculuğu kitaba ve dokümanter bir filme döndürmüş. Kitabı okumadım, filmin bir bölümünü seyrettim. 2012 de yapılan ve Yabancı Film Oscar'ına aday olan bir Norveç yapımı film daha var. Hatta şimdiye kadar en yüksek bütçeyle çevrilen Norveç filmiymiş.

İşte bu filmi seyrettim. Beğendim mi? Hayır.... Ruhsuz, heyecansız, donuk ve tutuk bir film. Hele bir sahne var, Heyerdahl'in arkadaşı geliyor ve diyor ki " Rotadan çıktık, Galapagos girdabına doğru sürükleniyoruz" öylece sohbet eder gibi dümdüz bir sesle söylüyor, Heyerdahl'da cevap olarak ''Öyle mi, hımmmm'' diyor. Sal okyanusun ortasında dev girdaba doğru sürükleniyor ve adam hımmmm diyor.

Filmde hiç heyecanlanmadım ama Oslo'da Kon-Tiki Müzesi'nde orijinal salı, yelkenini, eşya sandıklarını, Heyerdahl'in daktilosunu, mutfak eşyalarını görünce çok heyecanlandım.

Bu arada 1990'larda yapılan mitokondrial DNA tetkiklerinde Peru'lularla, Polinezya'lılar arasında hiç bir akrabalık bulunmamış. Boşa kürek çekmek diye buna diyorlar herhalde.

Bireyleşme sürecinin dikenli yolları...

Tek kişi olmadığımı yıllar önce fark etmiştim. Şimdi size anlatmak istediğim şeyler nasıl anlatılır bilemedim ve konuya bir cümleyle bodoslama daldım. Evet tek kişi değildim, hâlâ da değilim, fazlasıyla kalabalığım. Geçmişi düşününce, lise yıllarımdan daha da geriye gidemediğimi fark ediyorum, sanırım bu  atmış yaşında olmamla ilgili bir durum. Lise ve fakülte döneminde herkesten özellikle de kendimden saklamaya çalıştığım, bir şöyle, bir böyle olma halimi dün gibi hatırlıyorum. Altı yıllık eğitim sürecimin sadece üç haftasını alan psikiyatri stajında öğrendiklerimden yola çıkarak kendime bipolar kişilik tanısı koydum. Tam cahil cesareti, aynı zamanda kendime şunu bunu çevreye belli etmeme gibi bir misyon yüklemişim, bu teşhisim el alemden gizlenecekler listesine bir madde daha ekledi.

Çok uzun yıllar, tabi neye göre uzun diyebilirsiniz. Bu türlü değerler hep izafidir. Toplam yaşam süreme göre uzun diyeyim, çoklu halimi çözmeye çalıştım. Sanki içimde bir sahne var, değişik düşüncede, karakterde, iyilikte, kötülükte insanlar sırayla oraya çıkıyorlar. Ben bazılarını çok seviyorum, hep onlar konuşsun istiyorum, diğerleri sahne alınca anksiyeteye boğuluyorum. Yok edemiyorum, yok sayamıyorum....

Fazlasıyla anlaşılamaz bir durum, bir çıkmaz. Günlük yaşamdan örnekler vereyim. Mesela bir toplantı daveti alıyorum. Düğün, dernek, piknik, kongre herhangi bir toplantı. O anda memnun oluyorum, gitmek, görmek, orası her neyse o bütünün parçası olmak istiyorum. Hazırlanıyorum ve o gün gelip çatıyor, ya tam da arzuladığım gibi oluyor, son derece hoşnut oluyorum, ya da iç sesim, diğer istemediklerim sahneye çıkıyor, beni sıkıyor, boğuyor, o toplantı bana zehir oluyor. İşte ilk daveti aldığım zaman o günün nasıl bir gün olacağını kestiremiyorum. Yani hiç farklı bir dış etken yok, aynı tip bir olay beni coşturabilir veya sonsuz sıkabilir. Peki neden?

Nedenini bilmediğim bu durumla yıllarca yaşadım. Ama nedenini araştırmaktan hiç vazgeçmedim. Hatta sanırım bu bir hastalık diye psikiyatriste de gittim, yorgunsun, dinlen minvalli bir konuşma yaptı ve istersen ilaç başlayalım dedi. Peh, peh, peh istemezsem ne olacak? Tabi ki istemedim. Bir hekim olarak bu yaklaşımım biraz tuhaf kaçabilir. Ama o anda içimdeki sahnede rol alan bana dedi ki, sakın beyin kimyanı yapay olarak değiştirecek ilaç kullanma. Ben o sesi dinledim, hata mıydı ? Belki.....

Belki ben zor bir yol seçtim. Şimdi bunun zor ama doğru bir yol olduğunu anlıyorum. Bireyleşme sürecim ve kişisel var olma halim inişler ve çıkışlarla dolu. İniş çok, çıkış az gibi ama tek çıkış bile olsa ben o çıkış esnasında, içimdeki bol oyunculu sahne olayını çözdüm. O oyuncular, hani kimini sevip, kiminden nefret ettiğim oyuncular, işte onlar benim arketiplerim.

Arketip lafını ilk kim kullanmış bilmiyorum, psikoloji dünyasına Jung'un soktuğunu biliyorum. Jung demiş ki, arketipler bizim algılamamızı örgütlüyor, bilinç içeriklerini düzenliyor, değiştiriyor. Bu bilgiye okyanusun ortasında boğulmayı beklerken bulduğum bir can simidi gibi sarıldım. Bu bilgiyi evirdim, çevirdim, kendime uyarladım. İçimdeki sahnenin oyuncuları dediğim , biraz da kendilerinden ürktüğüm şahsiyetler benim arketiplerimdi. Yani çift kişilikli, bipolar, multipolar falan değildim. Fazlasıyla normaldim. Normaldim, normal olmasına da, içimdeki sahnede oynanan oyunda ki rolüm neydi acaba?

Jung'un içine masallarla, çember toplantılarıyla, grup terapileriyle, şamanik destanlarla daldım. Bunları burada anlatmayacağım, hatırlıyorum daha önceki yazılarımda varlar. Nihai çözümümden bahsedeyim. Arketipler, kollektif bilinç dışının çekirdekleridir, bilinçle temas ettirirsen güçlenirler, ancak tetiklendiklerinde ortaya çıkarlar. Yani hareketsiz olduklarında onları algılayamıyorsunuz. Yine varlar ama siz farkında değilsiniz.

İstemediğim, beni rahatsız eden arketiplerimi nelerin tetiklediğini buldum. Şimdi yine çok çok kişiyim, yine içimde bir sahne var. Ama yönetmen benim, senarist benim. İstediğim arketipime, istediğim kadar rol veriyorum. Kontrol şimdilik bende....

1- HABANA yani HAVANA
Havana'ya geldik, evden inanılmaz uzaktayım ama bir tanıdığa gelmiş rahatlığındayım. Belki şimdiye kadar gördüğüm kentlerin en güzeli değil ama efsunlu bir havası var. Pek az şehirde aidiyet hissederim, Habana'da da aynı oldu, keşke yakın olsaydı sık sık gelseydim dedim, hatta yerleşmek bile düşünülebilir diye aklımdan geçirdim. Hele hele eski şehir, yılların solduramadığı kıymetli bir gül gibi. Geçmişte sanatçılar, edebiyatçılar, entellektüeller boşuna sevmemişler burasını. Bu şehre ben de aynen buralılar gibi Habana demek istiyorum.