Can boğazdan gelir ama aynı zaman da gider
Bizler neden doğru şeyler yemek istiyoruz? Kilo almamak için, aldıysak vermek için, hasta olmamak için....vs. Peki nedir yemenin doğrusu? İnanın önerileri okuyorum, ne kadar kafam karışıyor, genellikle tıbba aşina olmayanların, ulaştıkları internet bilgisiyle ya da ekonomik çıkarcıların bilgilendirmeleriyle doğrunun ne olduğunu bulmaları gerçekten zor. Ben doğruyu biliyor muyum? Hepsi olmayabilir ama bir şeyler biliyorum. Tam uyguluyor muyum? Hayır ya da kendime haksızlık etmeyeyim biraz uyguluyorum diyeyim. Bu giriş cümlelerimden sonra size ders anlatır gibi bilgiler vermeyeceğim, çünkü sıkıcı, biliyorum insanın yememeniz lazım denen şeyi daha çok tüketesi geliyor.
Ben altmış yıl yaşamışım( neredeyse altmış, daha iki yılım var ), üç çocuk büyütmüşüm, tencereler dolusu yemekler yapmışım, sadece yemek yapmakla kalmamışım. Ben tarhana, salça, reçel, turşu, konserve yapmayı da bilirim. Ege'de yaşadığım yıllarda zeytin çekiçlemeyi, çizmeyi öğrendim. Yoğurdu hep kendim mayaladım. Bir ara kafam dağınıkken inzivaya çekildim, ekip biçtim, tavuk ve keçi besledim. Yemek konusuna dönelim, bu yaşam boyunca doğru şeyler de yedim, çok yanlış şeylerde....Bir hocam, tıka basa yemek yemiş bir insanın açlığıyla nasıl savaşırsınız demişti, gülüşmüştük. Adam yemiş doymuş hocam demiştik. İşte o zaman öğrendim, mikro besin açlığı diye bir şey var. Yani yenilen gıdalardan alınması gereken maddeleri alamamak...
Öyle aklıma gelenleri sıralayacağım, hiç bir bilimsel kaygı olmadan, bir hekimin yaşam bilgisi diyelim.....
1- Yağ yiyelim, korkmayalım. Burada yağın dengesi önemli, matematik gibi bir şey, Omega 3, 6, 9 hepsi kararında dozlarda yararlı, bazısının fazlası zararlı. 3 ile 6 nın oranı çok önemli, taş devrinde bu oran 1/1 miş, eşit yani. Sağlık için omega 6 biraz fazla tüketilmeli oran 1/10 olabilir. Ama günümüz beslenmesinde bu oran omega 6 lehine 1/50, hatta 1/100 olmuş. Bunun sonunda kan yağları artmış, damar sertliği ve kalp hastalıkları oluşmuş, stres faktörleri artmış ve kalp krizi ölümleri çoğalmış. Şimdi gelelim pratiğe, ne yapalım o zaman. Ayçiçek yağı, soya yağı, mısır özü yağı yemeyeceğiz. Yağın raf ömrünü uzatmak için, bitkisel yağ katılaştırılarak yapılan hazır gıdaları yemeyeceğiz. Ne bunlar? Bilimum cipsler, krakerler, bisküviler, hazır çorbalar, soslar....vs.  Bütün bunlar omega 6 içeriyor, uzak duralım.
2- Omega 3 lü gıdaları araştıralım ve omega 6 karşısında onları artırmaya çalışalım. Günde 1 gr. omega 3 ihtiyacımız var. Eskiden etlerde omega 3 var denilebilirmiş. Şimdi maalesef diyemiyoruz. Çünkü tavuğun küçük ve büyük baş hayvanların etlerinde, yumurtada, sütlerinde omega 3 var diyebilmemiz için onların doğada dolanarak beslenmeleri gerekiyor. Halbuki kısa sürede ve zahmetsiz çok verim almak için doğallıktan uzak beslenen bu hayvanların etlerinde ve ürünlerinde sadece omega 6 var. Kalıyor elimizde balıklar. Ama hepsinde değil, sadece derin ve soğuk denizlerin yağlı balıklarında omega 3 var. Burada da karşımıza derin deniz balıklarının dezavantajı civa çıkıyor. Araştırmalar diyor ki, haftada iki kez balık yiyin, (somon, ton, sardalya, uskumru...vs) taze ya da konserve olabilir. Konserve alıyorsanız, zeytinyağda tek parça olanını tercih edin.
3-Omega 3 çok önemli ve vücutta üretilmiyor, kesinlikle gıdalarla alınmalı, balık dışında cevizde ve yeşil lifli yapraklı sebzelerde ( en çok ıspanak ve semizotu), bakliyatlardan en çok kuru fasülyede var. Doğru olan doğal yollarla almak. omega 3 içeren besinler yanısıra E vitamini içerir ve ikisi beraber kullanılır. onun için satılan omega 3 tabletlerinde de E vit. var. Doğal ya da tablet yoluyla omega 3 aldık varsayalım, günlük gereksinim kadar hesapladık ve aldık. Barsaklardan emilmesi lazım, işte diyetimizde fazla omega 6 varsa yemekle aldığımız omega 3 barsaktan emilemiyor, omega 6 öne geçiyor, kendisi emiliyor. Böylece yemek için ayarladığımız, ölçüp biçtiğimiz omega 3 yukarıdan girip, hiç bir işe yaramadan aşağıdan çıkıyor. Hücre tamiri için omega 3 bekleyen vücut ne yapsın omega 6 yı kullanıyor, damar duvarı elastikiyetini kaybediyor, stres hormonları salgılanıyor, damar ve dolayısıyla kalp hastalıkları oluşuyor.

4-Halbuki bu kadar omega 6 alacağımıza yemek hazırlarken omega 9 içeren yağlar kullansak, böylece zar zor yediğimiz omega 3 ümüzde kanımıza geçecek, görevlerini yerine getirecek. Omega 9 zeytinyağ da var, tümünde var ama ısıl işlem görmemiş taş basma ile sızdırılanlarda yüksek oranda mevcut. Salata ve zeytinyağlı yemeklere sızma yağ koyalım o zaman. Ayrıca, zeytin, avakado, badem, antep fıstığı ve fındık yağında omega 9 var. Ama fındık yağında omega 6 da var, yani uzak duralım.
5-Besinlerdeki kolesterol yararlı ve gerekli, ancak şeker ve omega 6 gıdalarla alınan kolesterolü, o daha vücut için yararlı işlemlerini yapamadan oksitleyip trigliseride dönüştürüyor. Hani kolesterol yemeyin deniyor ya. Hayır yiyeceğiz, onu oksitleyen şeker ve omega 6 dan uzak duracağız. Yani et yiyoruz diyelim, tabi hayvanımız gezemediğinden omega 6 deposu, birde yanında kola veya meyve suyu içtiğimizi düşünelim, alın size trigliserid.
6- Zeytinyağının yanma derecesi 250, yani kızartma da yanmaz. Halbuki diğer sıvı yağlar yanar, bu yanma esnasında oluşan transyağlar beyindeki sinir kılıflarına girer ve parkinsona, alzheimere zemin oluşturur. Aslında kızartma yemeyelim, ama tavada balık et sucuk vs. yapıyorsak mutlaka zeytinyağı kullanalım. Baskı ile sızdırılan bu değerli yağda omega 9 dan başka E vit. de var.
7-Şeker zinhar yemeyeceğiz. O kadar yani. Şeker pancarı ve kamışından elde edilen sakkarozu yedik varsayalım, kanda glukoz ve fruktoza ayrılır. Glukoz kan şekeri demek, enerji için kullanılır, fazlası yağa çevrilir, en çok karaciğer olmak üzere organların çevresinde ve kas üstünde biriktirilir. Ben de şöyle baklava, kadayıf falan seviyorum ama şeker işimizi meyvelerle çözeceğiz. Günde tatlı meyvelerden 200-300 gram, ekşi meyvelerden 300-400 gram yiyebiliriz.
8- Tereyağı, eğer hayvanımız geziyorsa ve onun sütüyle yapılmışsa tamam. Diğer süt ürünleri içinde aynı şey geçerli. Eğer kapalı hayvan sütüyse, omega 6 kaynağı, ve bir de şekerle yersek, yağlı bir karaciğer, sert damarlar bizi bekliyor. Mesela ben yazın karpuz ve peynir yemeyi çok severim. Ne yapacağım o zaman, dolanan bir inek bulacağım, peynirini alacağım, karpuzu da 250 gr. dan fazla yemeyeceğim.
9- Enerjimizin %30'nu yağlardan karşılamalıyız. 1 gr. yağ 9 kilo kalori enerji veriyor. 2500 kilo kaloriye gereksinimimiz var diyelim. Bunun % 30'u 750 kilo kalori eder. Bu da 80-85 gram yağ demek. Hadi biraz da bonus, 100 gram diyelim. Günde 100 gram yağ yeme hakkımız var, besinlerdeki dahil.
10- Zor gibi ama değil, benim çocukken yediklerim bunlardı işte. Hayvanlar kır bayır gezerlerdi, katkı maddesi nedir bilinmezdi, tüketemediğin yiyecek hemen bozulurdu. Kış geçip bahar geldiğinde turfandalar çıkardı, eni konu sevinirdik onları görünce. Herşey bize bağlı. Yanlış gıdalar tüketmeyelim. Tüketmezsek, üretemezler. Anahtar biziz......

Buyurun gelin, çay, kahve, rakı, meze, sohbet, kedi, çiçek, çocuk, sevgi, aşk, kargaşa, yayıntı, ses, soluk ne ararsan var

Sınıflandırma, sıralama, maddelendirme, dizeleme artık siz ne derseniz, bir merakımız var. Toplum olarak seviyoruz bunları, her ne kadar hazırlayanların kendi fikri de olsa, ben hepsini okurum. Hani şunlar gibi, ıssız adaya giderken mutlaka götürmen gereken üç şey, ölmeden önce yapman gereken on spor, seyretmen gereken elli film......vs. Geçen gün rastladım, gözün bilmediğiniz on sırrı diye, merak ettim. Hani serde doktorluk var, göz hakkında iyi kötü bir şeyler biliyorum da bunlar hiç duymadıklarımdı. Böyle şeyler işte. Ben geçen yıl hazırladım benzer bir liste. Çoookk uzun yıllar, aynı adreste yaşadıktan sonra, başka bir şehre geldim. Öyle bildiğiniz göçlerden değil bu, Türk filmleri tadında, valiz alınır, içine üç beş şey atılır ve kapı sessizce kapatılır tarzı. Valizin içindekiler yaşamaya yetmeyeceği için eşya almam lazım. Ben de alınması gerekenler listesi yaptım.
Benim listem

- Mutfak demek, çay demek. Elektrikli çaydanlık, cam çaydanlık, cızırdayan çaydanlık, yani bilumum çaydanlıklar
- Cam bir sürahi, mümkünse mavimsi, yeşilimsi, sarımsı ya da pembemsi ama mutlaka cam
- Dantelalı bir bardak altlığı, şöyle sırça kadar ince bir su bardağı, hadi iç beni diyen bir zerafet
- Buzdolabının kapağında kel alaka magnetler, mümkünse uyumsuzlar, kiminin mıknatısı hatalı, düşüp durduklarından hafif hasarlı
- Buzdolabında süt. Eşya değil de olsun, benim listemde var. Büyük kutu, küçük kutu, çikolatalı, meyveli, günlük şişe...hepsi yan yana dizi dizi
- Buzdolabının kapağında, evde yaşayanlarında ne olduklarını bir türlü çözemediği, onu oraya koyanında içindekini unuttuğu bir kaç kavanoz, illaki gerekli
- Buzdolabı kapağı demişken devam edelim. Rakı vazgeçilemez. Bira bitmiş olabilir, soda almak unutulmuştur, kola vardır da henüz bitmiştir. Ama rakı, o içeriği belirsiz kavanozların yanında kesin durmalı. Ayy kavun çok mu tatlı çıktı, beyaz peynir ömre mi bedel, evin hanımı yoğurtlu meze mi yapmış. Hemen kapaktan masaya süzülmeli
- Yumuşak, kolun ve bacağın rahatça sığdığı iki koltuk
- Gelen misafire, hadi ama, kal yatıver bu gece diyebilmek için, açılan kanepeler
- Televizyon seyrederken, üstünde bir hayat oluşturmak için, ortaya kocaman bir sehpa. Üstü kitap, gazete, çay bardakları, çerezler, kumandalarla dolu
- Soluk sarı ışıklı bir kaç gece lambası
- Yerli yersiz saçılmış mis gibi kokan kitaplar
- Rengarenk yastıklar, bol pamuklu her bedene uyan giysiler
- Mutlaka siyah elbise, etek, pantolon
- Kırmızı puantiyeli bir şey, tutacak ya da fular olabilir, belki bir şeyin kenarına fırfır
- Bir çekmece, her şey çekmecesi. Kalem, makas, musluk lastiği, ağrı kesici, uzatma kordonu, tornavida, yara bandı, kibrit, yedek ampul, paket ipi, falan filan. Yani her şey, o çekmecede ne ararsan bulduran bir sihirle beraber
- Bir çekmece daha lazım. Ayy ne yesem çekmecesi. Uyku kaçınca, yağmur yağınca, can sıkılınca, el ayak çekilince açılan sürprizlerle dolu bir çekmece
- Banyo da olmazsa olmaz beyaz sabun, renk renk rulo katlanmış havlular
- Ayna şart değil, hele hele boy aynası gereksiz, hatta banyodaki yeter
- Duvarlarda asılı, takılı bir şeyler. Ayrı zamanlarda, ayrı yerlerden alındıkları için uyumsuzluğun uyumu içinde, renkleri ve dokuları birbirleriyle alakasız olsun.
- Bir kaç oyuncak mutlaka olsun
- Kalktığında ısıttığın yeri kapan, yatakta gelip yastığına yatan, o pek önem verdiğin siyah elbisene tam giymeden önce sürtünen, sütlerine ortak olan bir kedi
- Balkonda çiçek, hem açsın, hem sarksın, hem de mis gibi koksun
- Türk kahvesi düzeneği hemen el altında olsun, içmek için, fal için. Fal için ayrıca iskambiller olmazsa olmazlardan.
- Evde ses olsun, nefes olsun. Ne bileyim işte kedi, köpek, çocuk, eş, sevgili bir şey mutlaka olsun. Lavaboda bulaşık, yataklarda çıkarılıp atılmış giysiler, kadife koltuklarda tırmık izleri, Misafirler gelsin, çocuklar getirsin, yerlere bir şeyler dökülsün, yani etrafta içinde anılar barındıran lekeler olsun.
Sonuç
İşte böyle, ben yeniden evimi döşerken bu listeyi yaptım. Ve uyguladım. Buyurun gelin, çay, kahve, rakı, meze, sohbet, kedi, çiçek, çocuk, sevgi, aşk, kargaşa, yayıntı, ses, soluk ne ararsan var.

Hediye kutusu açmayı çok severim, kurdeleleri, bantları yavaş yavaş çözmeyi, kutudan ne çıkacak acaba diye heyecanlanmayı. Dün, o günlerden birisiydi, bir hediye aldım. Dediğim gibi, sevdiğim gibi yaptım, parlak sarı kurdeleyi nazikçe söktüm. İçinden ne mi çıktı? Harfleri boyayan, resim fırçasıyla şiirler yazan bir adamın imzası ve desenleri saklanmış hediye kutusuna. El yapımı bir cama, cam dekorlama tekniği ile Bedri Rahmi'nin el yazısı ve desenleri işlenmiş. Paşabahçe, 'Yansımalar' başlıklı bir ürün serisi oluşturmuş. Sanatçının, orjinal el yazısı ve on farklı deseni kullanılmış. Bendeki desen onun otoportresi, mutlu ve mutsuz B. Rahmi.

Her zaman bireyi ön planda tutan bir anlayışım olmuştur. Toplumsal değerlerin ve ahlakın ne
olduğunu, küçücük bir çocukken babamdan öğrenmeye başladım. Sevgi ve saygıyla karışık yumuşacık bir eğitmendi o. Henüz ben ilkokuldayken ölünce, hayat konusunda bocaladım tabii. Madden ve manen bocaladım. Babam yoktu ama ben kendimi, garip bir huzurla bir bütünün parçası olarak kabul ediyordum. Çocuk ruhum, bu ülkede yaşamaktan, okula gitmekten, bayrağın göndere çekilmesinden, andımızı okumaktan, güler yüzlü bekçilerden, ramazan davulcusundan, mahallenin esnafından alışveriş etmekten, veresiye defterinden, kışları yaz meyvelerini özlemekten, TRT'den, Sümerbank'dan, PTT'den....çok ama çok mutluydum. Zenginler ve fakirler yine vardı. Aynı bakkaldan alışveriş edilir, çocukları aynı okullara giderlerdi. Ben hep devlet okullarında okudum. Öğretmenlere sonsuz güven ve saygı duyulan zamanlardı, eti senin-kemiği benim diye teslim edilirdik onlara. Gezmeler, eğlenceler, ibadetler, kılık kıyafetler...gibi şeyler ön planda değildi. Bunlar değildi insanı insan yapan değerler. Ekmeğe sonsuz hürmet vardı. Alın teri önemliydi.Mahallede bu Türk, şu Kürt, alevi, sünni, zengin, fakir ayrımı yoktu. İyi adam dendimi, işinde, gücünde olan, hak hukuk bilen kişi anlaşılırdı.
Mutlaka, tam tersi şeylerde oluyordu o esnada ülkede. Ama benim çocuk gözlerim, yakın çevresinde bunları görüyordu. Sonra zorlu bir eğitim süreci, özel hayat karmaşası, çocuk büyütme derken ve giderek yaş alırken, bir şeyler oldu. Yavaş yavaş, tek tek olduğundan, çok da rahatsız etmeden değerler değişti. Parçası olduğum bütün, otuz yıl içinde ellerimden kaydı gitti. 1980 lerin başında başlayan yıkım, öyle güzel örttü ki üstünü, sanata, eğitime, aileye, aşka, sofra adabına, alışverişe, yola yordama ve daha pek çok şeye vasıfsızlık hakim oldu. Vasıflı olmak, eğitim gerektirir, emek gerektirir, zaman, istek, yorulma, koruma kollama gerektirir. Zordur yani ve yeni nesil, vasıfsız olmanın dayanılmaz kolaylığı ve hafifliği ile tanıştı. Yine okuyorlardı, yine diplomaları vardı. Ezberci ve vahşi tüketicilerdi, sistem onları sevdi, onları ele geçirdi. Gerçekleri görmemeleri için kara gözlükler lazımdı, burada devreye din ve uyuşturucu TV programları girdi.
Ben vasıflı mıydım? Evet. Beni öyle kılan değerler, bir bir elimden giderken sustum mu? Evet. Hatta neler olduğuna aldırmadım mı? Evet.
Sonra bir gün anladım ki, o duyduğum derin özlem geçmişe, ölenlere, gençliğime değil. Duyduğum özlem bir bütünün parçası olmaya. Her şey bitti, mahvoldu derken, keşke genç olsaydım, Türkiye'den çıkıp gitseydim derken, çaresizlik içinde kişilerden, partilerden, bazı kurumlardan medet umarken, ben bir gün parktayken ve bunları düşünürken, omzuma iki genç el dokundu. Bana çay ve bisküvi ikram ettiler, ben onlara okuduğum kitaplardan verdim. Öte yanda bir pandomim sanatçısı vardı, ellerini kuş kanatları gibi yapıp özgürlüğü anlatıyordu. İki güzel genç kız yerdeki çöpleri topluyordu. Ben oturuyordum, çayımı yudumlarken, gördüm ki, duydum ki, hissettim ki parçası olduğum bir bütün var. Bu parçası olduğum devasa bütünlüğe isim de koydular, gezi ruhu dediler ona.
Kadını istemeyen, eğitmeyen, öldüren, kullanan, tecavüz eden, sömüren, ikinci planda gören, onu vasıfsızlığın en derinine gömenler iş başında yokken doğmuştum ben. Ben ailemde baş tacı edilmiştim, devletin okullarında hiç karşılıksız eğitilmiştim, kendime ve diğer insanlara değer vermek, saymak, tükettiğimden çok üretmek öğretilmişti bana. Ben bir cumhuriyet çocuğuydum, bir cumhuriyet genciydim ve bir cumhuriyet kadınıyım. Bu ülkeye, otuz üç yıldır aralıksız hizmet ediyorum. Türkiye'den gider miyim? Hayır. Çünkü gezi ruhunu gördüm, duydum, kokladım. Uzun zaman sonra bir bütünün parçası olduğumu hissettim. Kendi ülkemde, kendi toprağımda inandığımı ve düşündüğümü rahatça söyleyebildiğim bir bütünün parçası. İşte tam oradan kutluyorum cumhuriyet bayramınızı. Gerçekten kutlu olsun, yüreğinizde hissedin onu ve değerlerini.....

Kaybolan yıllarımın merkezinde bir evliliği ne olursa olsun devam ettirme çabam vardı

Kim mutlu olmak istemez ki? Dünyada bu kadar açlık, savaş, haksızlık, kötü niyet varken, benim bireysel mutluluğum ne işe yarar diyebilirsiniz. Ben demiyorum. Kendim için savaştım ve savaşıyorum. Saydığım durumların hepsi var, hem de çok yakınımızda. Değiştirebileceğim şartlar için uğraş veriyorum. Değiştiremeyeceğim ve beni rahatsız eden şartlara uymaya, olduğu gibi kabul etmeye çalışıyorum. Aslında bu bir boyun eğiş değil, kötüyü onaylama değil, demokratik ve hukuk çerçevesinde tepkiliyim tabii. Bir küçük örnek, ülkemdeki sağlık sektörü ile ilgili aksaklıklar için, yıllardır düzeltme çabası gösteriyorum ama El-kaide ile savaşamam mesela. Dini baz alan, bir terör var, İşıd'lı, El- kaide'li bir dünya var, ben o dünyada yaşamak zorundayım, demokratik yollardan def edilebilir mi bilmiyorum ama ben bunu görmezden geliyorum. Ve bunun gibi niceleri, evde, ailede, okulda, işte, memlekette. Keşke kötü diye isimlendirilen hiç bir şey olmasaydı ama var.
Adım adım kurtuluş
Mutlu olmanın bir reçetesi, bir yolu yordamı da var. Saf mutlu olma haline, bireyin kendini gerçekleştirmesi deniyor. Önce kendi dışına çıkıp, kendine dışarıdan bakıp durum tespiti yapmak gerekiyor. Ben bunu yaptım. Ben neden böyle hissediyorum dedim kendime. İşim var, param var, çocuklarım var, arkadaşlarım var. O zaman bu içimi yiyip duran huzursuz kurtçuklar da neyin nesi dedim. Sonra onlardan kurtulmaya çalıştım, kendimce hayatımdaki aksaklıkları buldum, düzelttim, hobilerime daha çok vakit ayırdım, profesyonel psikolojik destek aldım, inançsızsın ondan oluyor deyip dine yöneldim....Nafile, kendimi iyi hissetmedim. Ama hiç bıkmadan kurtulmaya çabaladım, çok sıkı bir günlük yazarıyımdır, ne yaptım ne ettim hepsini yazmışım. Okurken bazen gözlerim yaşarıyor, bazen kahkahalarla gülüyorum. Uğraşmaktan ve araştırmaktan hiç vazgeçmedim.
Çaresiz ve bitap bir haldeyken,yıllardır zaten bildiğim, tıp eğitimim esnasında da öğrendiğim Maslow çıktı tekrar karşıma, onun ihtiyaçlar piramiti kurtarıcım oldu. Abraham Maslow, Rusya'dan ABD'ye göçmüş bir yahudi ailenin oğlu. Hayatını anlatırken şöyle diyor; Okuduğum okulda hiç yahudi yoktu, eve geliyordum hiç okuyan yoktu...Neyse işte Maslow bu yollardan geçmiş, dünyaca ünlü bir psikolog ve toplum bilimci.
Maslow'un basamakları
İhtiyaçlar Hiyerarşisi diye açıkladığı bir tezi var. Hayatımız beş basamaktan oluşuyor. Her basamağın doyurulması gereken ihtiyaçları var. Orada tam doygunluk olunca bir üste geçiyorsunuz. Bu dünyadaki cennet basamağı 5. basamak, o saf huzur hali, oraya ulaşabilmek merdiven çıkmaya benziyor, ilk dört basamağı çıkmak lazım. Bir basamağa geliyorsun, gereklerini yerine getiriyorsun, diğerine geçiyorsun.
İlk basamak fizyolojik ihtiyaçlar basamağı, nefes almak, karnımızı doyurmak, uyumak, cinsel doyum. 2. basamak da iş sahibi olma, güvenlik içinde yaşama ve sağlıklı olma hali var. 3. basamak aile ilişkileri, sevilme, onanma, benimsenme. 4. basamakta öz güven, öz saygı, başkalarına saygı . 5. basamak da kendini gerçekleştirme basamağı. erdem, yaratıcılık, doğallık, ön yargısızlık basamağı.
Hadi şimdi kendinize bakın. Hangi basamaktasınız? Ben ilk basamağı, herkes gibi iç güdülerle ve aile desteği ile aşmışım. 2. basamağı atlamak için yıllarca uğraştım. Tam yirmi yıllık bir eğitim gerekti iş sahibi olabilmem için, bu ülkede olabileceği kadar güvenlikli ve sağlıklı bir şekilde 3. basamağa çıktım. Sevgi, onanma ve benimsenme basamağında takılıp kaldım uzun yıllarca, içimi kemiren kurtlarımla gençliğimi geçirdim orada. 4. basamağa her çıkmaya çalışmam hüsranla bitti. Bir basamakta tam doygunluk hali olmadan diğerine geçemiyorsunuz çünkü. Sürekli mutsuzken ama kurtulmaya çabalarken, bir şey oldu arada, bilinçsizce bir yukarı itiliş, mucize gibi bir şey, 5. basamağın tadını aldım. Yaratıcılığın, doğallığın, ön yargısızlığın tadını. Sonrası çorap söküğü, içimdeki dev uyandı. Meğerse diğer kişilerin mutluluk ve memnuniyet tanımlarına uymak zorunda hissetmişim kendimi. Birden kendi halime gülmeye başladım. Suçluluk duymadan kendimden ve hayatımdan keyif almaya başladım. İçinde bulunduğum durumu önce kendime sonra herkese anlattım, yazdım. Geleneklere yapışıp kalmış kısmımı koparıp kurtardım. Genel kabul gören sosyal beklentilerin üstünü çizdim. Herhangi bir hedef olmadan da yolculuğun ne kadar keyifli olduğunu gördüm. Şimdi siz basamağınızı aşağı yukarı tespit etmeye çalışın, orada çok uzun zaman kaldınızsa neden böyle, bir bakın bakalım. Benim 3. ve 4. basamaklar arasında kaybolan yıllarımın merkezinde bir evliliği ne olursa olsun devam ettirme çabam vardı mesela. O batağın içinden çıktıktan sonra, sonrası malum, yürümüyorum, uçuyorum.

Rüyalar hakkında düşünmeye başlayalı uzun zaman oldu. Ben çok rüya gören, bunları da çoğunlukla hatırlayan birisiyim. Çocukken, gördüğüm rüyayı, ballandıra ballandıra anneanneme anlatırdım. O da, hayırdır inşaallah diye dinler, beni çok büyük zenginliklerin, çok yüksek mevkilerin beklediğine dair yorumlardı. Yani, tam atasözümüzdeki gibi, '' Keramet görende değil, yoranda''.

 Ve yıllar geçti, rüyaları görmeye devam ettim. Ama artık hekim kişiliğim devreye girmişti. Bilimsel bakış açımla dedim ki; Uyku sırasında beyinde kimyasallar üretilmeye devam eder, bazı bölümler uyurken, aktif olarak çalışmanın durdurulamaması sonucunda beynin beklenmedik tepkiler vererek uyarılması kaçınılmazdır. Yani kısaca,beynin çalışması son derece sıradan kurallara tabi olduğu için, rüyalar da aynı kurallara tabidir. Bir süre sonra, rüyalarım iyice karmaşıklaşınca, bu iş o kadar da sıradan bir uyarılmayla açıklanacak gibi değil dedim ve gecelerin sesine başka türlü bakmaya başladım. Bunu Jung'u okumaya başlayınca da yapmış olabilirim.

Şiddet bir çemberdir, bunu iyi bilenlerdenim, çemberin içinde kalakalırsın, önce dışına çıkmak için çırpınırsın biraz. Beceremedin mi, durursun, öylece hareketsiz, kabullenmiş, yaşar gidersin. 

Müslüman bir kimlikle, taşrada, yarı köy kökenli bir aileye üçüncü kız olarak doğmuşum. Şefkatli, okumuş, ahlak ve dürüstlük konusunda örnek teşkil eden, tüm yüreği sarı saçları, mavi gözleri gibi güneş güneş olan babam erkenden ölünce karşılaştım ilk şiddetle. Bu, belki acımasız fiziksel bir şiddet değildi. Benim zamanımda ki her çocuk kadar dayak yedim. Ama ruhsal şiddet çok acımasızdı. Evdeki erkek gitmişti. Ama yerine o ana kadar hiç fark edilmeyen, gizli bir erkek egemen anlayış gelmişti, hem de bir kadının ruhunda ve bedeninde. Annem, kendisini ve bizleri sorgulamadan emirlere riayet etmesi gereken, ne kadar ezilirse ezilsin hayır dememesi gereken, hem evde hem dışarıda çalışıp aynı zamanda eksik etekliği kabul etmesi gereken, kendine özgü plan program yapmaması gereken, başına gelen tüm olumsuzlukları saklaması,ötelemesi,yok sayması gereken kişiler olarak yetiştirdi. Ezberci, düşüneni cezalandıran eğitim sistemi de bu terbiyeye çanak tuttu.
Annem bunu bilinçli olarak mı yaptı? Sanmıyorum, öyle bir aileden gelmişti ki, daha kocasının çevresindeki özgürlük alanını nasıl kullanacağını bilemeden yalnız kalınca, çok acımasız bir diktatöre dönüştü. Kendine göre bir sevgi anlayışı ve şefkat akışı vardı. Başlıca atasözlermiz, ' Kan kussan da, kızılcık şerbeti içtim diyeceksin', ' Kol kırılır,yen içinde kalır' dı. Yüreğimde hep sıkıntı, sürekli kaçma, gitme, kurtulma hevesiyle büyüdüm, okudum. Sonra da, annemin bile,onun yanında çok amatör kaldığı, başka bir kıskaca girdim. Evlendim, İşte orada, ruhsal şiddetin en zorba haliyle tanıştım, sadece ben değil, çocuklarım da aynı havayı teneffüs etti.
Çemberin içi kustuğum kanlarla doldu, sadece kolum değil, yenin içinde kalan her yerim kırık dökük oldu. Ama öğretildiği üzere, sustum. Tüm bunlar olurken, çeşitli işler değiştirdim, değişik siyasi görüşteki hükümetler tarafından yönetildim, ihtilaller oldu, dinden medet umdum, tatillerden medet umdum, yok saymaktan medet umdum. Nihayet hiç bir şeyden medet ummadığım, elli yaşını geçtim artık yakında ölürüm ve biter dediğim bir anda, kurtuluşum doğurduklarımın elinden geldi. Gerçeklik nedir diye aramaya başlamam tam da bu döneme gelir. Bireysel ve toplu psikoterapi seanslarında yaralarımı yalamayı öğrendim. Ve öğrendim  ki; Eğitimle, ekonomik durumla, meslekle, yerle, siyasi görüşle, dinle, kısaca hiç bir şeyle bağımlı olmayan bir şiddet dürtümüz var. Sanıldığı gibi sadece erkek şiddeti de değil bu. Şu anda yaşadığımız toplumda artmış gibi görünen bu eğilim, hep vardı zaten. Örtülüyor, öteleniyor, saklanıyor, hoş görülüyor, failler bulunamıyor, allaha havale ediliyor, kader deniyor, yor...yor...yor....Başka kültürleri tanımıyorum. Ama içinde bulunduğum kültürün bazı temel normlarının ne kadar acımasız olduğunu biliyorum ve reddediyorum. Ne erkek, ne kadın, ne çocuk, ne anne, ne baba, ne yöneten, ne yönetilen, hiç kimsenin bir diğerine hükümranlığını kabul etmiyorum. Saygının, sevmek kapısından geçmesi gerektiğine inanıyorum. Biraz geç olsa da böyle davranıyorum artık.
Şu anda çözüm ne? Zor mu?
Evet zor. Çözmek konusunda herkes önce kendisine bakacak. Anama, babama, eşime, sevgilime, çocuğuma, arkadaşıma, eşime, dostuma, komşuma, çalışanıma, yoldaki adama- kadına ne gözle bakıyorum, ne hissediyorum, nasıl davranıyorum diye soracak. Yoksa kolay, eeee bu şekilde bir aileden geldim, okulda da eğitilemedim, hayat da bana iyi davranmadı, bunaldım, dellendim demek kolay. Çözüm kendimizde, kendi kendini sevgin ve saygınla yıkadıktan sonra ehlileşebilirsin. Ne kadar yaralı olursan ol, iyileşebiliyorsun. Zor ama imkansız değil.
Neler yapalım? 
Şu ara korku oluşturan psikolojik şiddet devlet eliyle uygulanıyor. Evde, okulda, işte, ülkede, dünyada, her zaman, bir korku çemberi olacak. Bunun içinde hapsolup korkuları büyütmek elinizde, tam tersi de elinizde.
Ne yapalım? Tüm yaştakiler ne yapalım?
Hep beraber olalım, rutin işler dışında beraber olalım. Özellikle çocuklar ve gençler, sosyal medyadan birbirinizi bulmanız çok kolay zaten Ama bunu ete kemiğe büründürün, beraber gezin, sinemaya, tiyatroya gidin, spor yapın, gülün, şarkılar söyleyin, dans edin. Ben yaştakiler, sakın eve kapanmayın. Evde kalma nedeniniz sadece yemekler yapıp, eşi dostu sofra başında buluşturmak olsun. Onun dışında okuyun, okuduklarınızı anlatın, anlattıklarınızı yazın, Kültür adına, estetik adına ne yapabiliyorsanız yapın. Sergilere gidin, konserlere gidin, müzelere gidin, fotoğraf çekin. Olabiliyorsa, bir de çocuk ya da genç eşlikçiniz olsun. Çiçek dikin, hayvan sevin, aşık olun, aşıklarla beraber olun, olumsuzluklarla savaşın ama sürekli onları gündemde tutmayın, kin ve nefret bulaşıcıdır, bu minvalde düşünmeyin, konuşmayın. İşte bu, şiddetin en sevmediği direniş şeklidir. Bu direniş şekli şiddeti yok saymak değildir, aksine onu etkisiz kılmaktır. Bu sivil direniş hareketine katıl, bekleme......

Çocuk olmak çok güzeldi.Tam olarak bilmiyorum, yıl 1960'larını sürüyordu herhalde. Ama çocuk olmak hep güzeldi ki zaten. Zamanın ne önemi var. Taşrada çocuk olmak, büyük şehirdekinden daha da güzeldi, sokaklar senindi, uçsuz bucaksız kırlar, kara gözlü kara kulaklı köpekler, tozlar topraklar, yok oluncaya kadar oynanan eski gazetelerden sıkıştırılıp yapılmış toplar. Arkadaşlar güzeldi, bahçelerden aşırılan erikler, çağlalar...
Basbayağı kızdı işte, hakim ne bilmiyordu ama böyle güzel kızı olduğuna göre, iyi bir şeydi herhalde. Okuma sırası ona gelince, kuş şakıması gibi okuyordu, öğretmen onu alkışlattığı zaman, en çok o alkışlıyordu, avuçları acıyıncaya kadar, kız çok güzeldi çok. Bir gün tenefüste, onu uzaktan izlerken, kız başını çevirdi ve göz göze geldiler, elindekini arkadaşlarıyla paylaşıyordu. Orhan dedi ; Al, bu da senin olsun. O da neydi, kapkara, gerçi tam kara değil, kahverengiydi, ağaç kabuğu gibi, elinde şöyle bir sıktı, ne yumuşaktı, ne sert. Yavaşça ağzına götürdü. Bu nasıl bir tattı? Tatlıydı ama acıydı aynı zamanda, sert başlamıştı, sonra yumuşadı hatta aktı. Nasıl bir şeydi bu? Dirseğiyle Ali'yi dürttü. Bu ne lan dedi. Ali, Çikolata oğlum, yemedin mi daha önce aptal dedi, arkasını dönüp gitti. Ders zili çalıp, sınıfa doğru yürürken, artık hiçbir şey eskisi gibi değildi, mucizeyi tatmıştı artık. Bazen köyden dedesi gelir, bakkaldan bisküvi ve lokum alırdı. Orhan muntazamca, iki bisküvinin arasına, tüm beyazlığını yaladığı lokumu yerleştirir ve yavaşça ezerdi, bayılırdı bunu yemeye ama çikolata, bundan bile güzeldi, dedesi gelince, bakkala gidince alır mıydı ki.....Bir kaç gün mü geçti, işte bir zaman geçti az ya da çok. Beden eğitimi dersi için bahçeye inmişlerdi, öğretmen ceplerini karıştırdı, art arda üç sıra olmuş çocuklara doğru bakıp, Orhan dedi; Sınıfta masada düdüğüm kalmış, al getir onu. Orhan hızla sınıfa koştu, öğretmen masasının üstünden düdüğü aldı, tam dönecek, en ön sırada, masanın hemen dibindeki hep en çalışkanların oturduğu sırada, hakimin kızının sırasında, kapağı açık duran çantada onu gördü. Bir paket, açılmamış, kırmızı parlak kağıtlı. Saniyeler geçti, saatler kadar uzun akarak geçti, titreyen ellerle onu aldı, annesinin bir pazar torbasından bozarak yaptığı kendi çantasına bıraktı. Kolların açıp kapandığı, çömelip kalkıldığı beden dersinde bir kaç kez azarlandı, aklı çantasındaydı, çok korkuyordu, hemen çantasını alıp kaçmalıydı ama nasıl? Ders bitti, şimdi kız elini yüzünü yıkayıp çantasına bakacaktı, her şey anlaşılacaktı. Çaresiz, gözleri yerde yürürken, pırıl pırıl bir cam parçası gördü, uzandı aldı, dişlerini sıktı, gözlerini kapattı, inler gibi bir ses çıkarıp parmağını kesiverdi. Öğretmene koştu ağlayarak, parmağım kanıyor, çıkabilir miyim, eve gidebilir miyim derken gerçekten ağlıyordu. Acıdan, heyecandan, korkudan....İzni aldı, çantasını kaptı, yayından çıkmış bir ok gibiydi, okul artık görünmez olunca yavaşladı, evinin tam aksi yönüne koştuğunu o zaman fark etti. Evlerin giderek seyreldiği bir yamaçta, akasya ağacının altına oturdu. Elleri tozlu ve kanlıydı, üstüne sildi, çantasını açtı, işte oradaydı, kıpkırmızı orada duruyordu. Kağıdı dişiyle yırttı ve artık cennetteydi. Bir ısırık, bir ısırık daha, en küçük kırıntıları bile yaladı....O gece yatınca, düşününce korktu biraz, şimdi allah kızdıysa, beni cehenneminde yakarsa diye düşündü. Sonra hala damağında hissettiği huzuru duyumsadı. Huzur, günah korkusunu sildi, yok etti. Orhan, uykunun kollarında, damağında eriyen çikolata gibi eridi gitti.

 İnsanı sever gibi, okşar gibi, öper gibi
Bir müzik aleti çalmayı isterdim hep. Hatta bir ara gitar dersi aldım. Yapamadım, olmadı,bir kaç şarkı ezberledim o kadar. Sonra oğlum büyüdü, her müzik aletini çalmaya başladı. Yani öyle böyle değil, bir senfoni orkestrasındaki bütün enstrümanları çalar kendisi. Ben de çalamadım ama çalanı doğurdum derken, bir çalgıyla tanıştım. Kuralı yok, müziğin kıtasından, Afrika'dan gelmiş, adı Sansula ya da Kalimba ya da Mbira ya da Huru veya Okembe.... Yediden yetmişe herkesin çalabileceği bir çalgı. Ben ona Sansula diyorum. Kendisiyle loş ışıklar altında, tıklım tıklım dolu bir salonda, masal dinlerken tanıştım. İnsanı sever gibi, okşar gibi, öper gibi bir sesi var. Masal dinlemeyi, ardından da anlatmayı sevince, bu çalgıdan almalıyım dedim, demesine de. İstanbul da bulamadım gibi bir şey. Bir arama serüveni sonrası, o her şeyi çalabilen, çalgı çenginin her türünden anlayan oğlum Almanya'dan alıp getirdi bana. Yani benim de bir Sansulam var artık. Ama ben sadece masal anlatırken çalmıyorum onu. Ayy bugün çok yoruldum, çok hasta baktım deyip çalıyorum. Ayy çiçekler açmış, güzelim bahar gelmiş deyip çalıyorum. Tam aksi bir mevsimde, karlar lapa lapa yağarken çalıyorum. Çalmak için nota bilmen, kural bilmen, belirli bir pozisyon alman gerekmiyor. Müziği sevmen yeterli, Sansulanı yere koy, masaya koy, kucağına koy fark etmez. Avrupa'da başparmak piyanosu diyorlarmış. Çok eski bir geçmişi var.Wikipedia'dan öğrendiğime göre Lamellaphone ailesinin bir üyesiymiş. 1900 lerin başında Afrika'dan Amerika'ya yolculuk etmiş, 1950 lerde de Avrupa'ya gelmiş. Oğlum Almanya'da da zor bulduğuna göre pek bilinmiyor demek ki. Özellikle orta ve güney Afrika'da dini tören, düğün, sosyal toplantı çalgısıymış. Benim de üzülünce, sevinince, yorulunca, dinlenince, uykudan önce, yazmadan önce sesini duymak istediğim bir çalgı o. Youtube'da çeşitli videolar var, dinlersiniz. Ama vimeodan bir link vereceğim size mutlaka dinleyinhttps://vimeo.com/4417741

Annemin incecik belini ortaya çıkaran empirme elbisesi uçuştu gözlerimin önünde

Bazı yiyecekler, içecekler vardır. Tatları, şekilleri, kokuları, renkleri vardır ama her şeyden önemlisi hikayeleri vardır. Kişisel gelişme, içsel büyüme, merkeze kendini koyma derken giderek yalnızlaşan, giderek bencilleşen insanın yediklerine anlam yüklemesi de zor artık. Geçen hafta Sinop'a gittim, balıkçı sandallarının yanında, Karadeniz'in ılık rüzgarı tenimde, bir kahvede otururken, arkadaşlarımla havadan sudan konuşurken, garsonun tepsisinde görüverdim onu. Tadından, kokusundan, renginden önce hikayesi koşup geldi yanıma. Ben çocukken, yani kırk beş- elli yıl kadar önce, çoluk çocuk misafirliklere gidildiği, ya da akşam yemek sonrası, ailecek merkezdeki parkta toplanıldığı yıllar. O zaman börekler, çörekler, kuru yemişler, haşlanmış mısırlar, yaprak sarmaları, yumuşacık pastalar ikram edilir, aniden habersiz gidildiyse bisküvi arası lokum, ekmeğe margarin reçel veya salça sürülür, misafir asla ikramsız bırakılmazdı. Yemek tamam da, ne içilecek kısmında çay büyüklerin vazgeçilmeziydi tabii, bize gelince ya paşa çayı diye, açık ve soğuğa yakın ılıklıkta çaya müsade edilir ama çoğu kez oralet içirilirdi.
İşte oralet hikayesi olan içeceklerdendir. Kavanozda olurdu, bir tek portakallısı vardı, sıcaktan yanarız diye ılık suyla karıştırılırdı. Bayılırdım, bana üç çay kaşığı oralet tam gelirdi, ince belli bir çay bardağı dolusu sihirli lezzet. Şimdi doktor kimliğimle düşününce, acaba şeker oranı ne kadardı, içinde ne kadar boya vardı, katkı maddesi kanserojen miydi diye sormalıyım aslında. Ama hayır, sormak istemiyorum. Yıllar önce tekrar ilgi artırılmak için bir reklam filmi çekilmişti, oralet osman diye, o film bile soğutamadı beni bu içecekten. Tabi sonraki yıllarda birçok muadili çıktı da, hiç birisinin benim okuyacağım bir hikayesi olamadı. İşte ben Sinop'daki kahvede, garsonun tepsisinde gördüğüm ve biraz sonrada damağımda lezzetini hissettiğim oraletle çocukluğuma gittim. Anneannemin terasında fesleğen tenekelerinin arasında koşturdum, ilkokulumun yolundaki akasya ağaçlarına tırmandım, ortaokulun başlarında ilk kez elele tutuştum, annemin incecik belini ortaya çıkaran empirme elbisesi uçuştu gözlerimin önünde, karşıdaki fırıncıyı köpek ısırdığında duyduğumuz hazzı ve sonra evinin önünde oynuyoruz diye arkadaşlarımla bizi her kovaladığı zaman kudurduğunu zannettiğimizi hatırladım ve daha neler, neler.... Boyası, katkısı, şekeri varsın olsun, varsın bunlar biraz zararlı olsun, onun hikayesi var.