Güzel atlar ülkesinde uçmak
Ölmeden önce yapılacak yüz şey klişesini hem severim, hem de sevmem. Sevmeme nedenimi, hayat bu kadar basit mi, yapılacak milyonlarca şey varken neden sadece yüze indirelim diye açıklayabilirim. Ama yine de ortalarda dolaşan, ufak tefek değişikliklere rağmen, genelde aynı olan listeyi inceledim.Listede gidilecek yerler, yenilecek şeyler, yapılacak işlevler ...vs. var. Baktığım tüm listelerde asla değişmeyen bir yapılacak şey var ki, işte ben tam da onu yaptım. Balona bindim.....

Kapadokya, namı diğer Güzel Atlar Ülkesi, çukurda konumlanmış bir coğrafya olduğu için çevredeki hakim rüzgarlardan etkilenmiyormuş. Bu nedenle de dünyada balon turu yapılabilecek en uygun bölgeymiş. Otuzun üstünde balon firması var. Reklamlarını okursanız, hepsi kendinin en iyi, en güvenli olduğunu iddia ediyor. Ancak tümünün uyması gereken kriterler aynı, teknik şartnameleri aynı, çalışanlar aynı okullardan daha doğrusu kurs gibi, sertifika programı gibi bir eğitimden geçmişler. Yani hepsi birbirine benzer, ücretleri de aşağı yukarı eşit.

Benim seyahat acentam biletimi Atmosfer Balon'dan almış. Balonların hepsi aynı dedim de tek farkları var, renkleri. Atmosfer Balon kurulduğu zaman ne renk yapalım demişler, sahibi ve çalışanlar Fenerbahçe'li oldukları için, şirketin tüm balonları sarı lacivert. Ben Beşiktaş'lıyım ama ne yapabilirim, siyah-beyaz balon vardı da ben mi binmedim?

Sabah beşte kalkmak, en geç altıda balon alanında olmak lazım. Bu ayrıntıların tümü planlanmış, otelinizden alınıyorsunuz, hafif kahvaltılık ikram ediliyor ve balon alanına getiriliyorsunuz. Buraya kadar iyi hoş. Sabaha karşı, henüz hava alacakaranlık, balonların kimisi öylece yerde yatıyor, kimisi alevler içinde havalanmaya başlamış, görüntüye bakıp sadece aman tanrım, aman tanrım, bu ne, aman tanrımmm diyorsunuz.

Balonumuzun yer görevlisi biniş için yardım etti ve hoppp sepetin içindeyim. Sepetin ortasında balon pilotu, dört bir yanında dört adet dev sanayi tüpü, pistonu çektikçe dev alevler balonun içine yayılıyor. Nasıl oluyor da bez tutuşmuyor, sadece gaz olup balonu şişiriyor anlaşılacak gibi değil. Ve hafifçe sarsılarak yerden kalkınca, amannn diyorum, nasılsa nasıl, yanmıyor işte. Yükselmeye devam ediyoruz, yeni yeni yapraklanan elma ağaçlarını, bağları, masmavi akan Kızılırmak'ı tam altımızda bırakıyoruz, yavaş yavaş tüm balonlar havalanıyor, sanıyorum yüze yakın balon var, kimisiyle öyle yakınız ki korka korka birbirimize el sallıyoruz. Pilotumuz çarpışmamak için sürekli diğer pilotlarla telsizle konuşuyor.


Bir peri bacasının üstündeki taşa neredeyse sürtecek kadar yakın geçtikten sonra pilot Nevşehir'i, Uçhisar'ı, Göreme'yi, Avanos'u eliyle gösteriyor. Balonumuz yirmi kişilik, yol arkadaşlarım korkanlar, hiçbir yere bakmadan balonun içinde oturanlar, üşüyenler, bir saatlik gezi süresince binlerce poz fotoğraf çekenler ve öylece sessiz sakin doğayı bir nefes gibi içine çekenlerden oluşuyor. Ben en son gruptayım, yasal yükselme sınırı yedi yüz metreymiş, biz beş yüz metreyi biraz geçmişiz.

Tam o anda bir mucize oldu, havada keskin çelik gibi bir gece soğuğu varken, peri bacalarının arkasından güneş doğdu. İşte o zaman anladım, neden ölmeden önce yapılması gereken şey, bu şey.

Sonrası kayar gibi, süzülür gibi, yüksekten düşer gibi bir duyguydu. Binerken öğretilen, tehlikeli ve sert inişlerde alınması gerekli pozisyona ihtiyaç duyulmadan, yere bir tüy gibi konuverdik. Sarı lacivert dev balon yerde yatarken, yeni doğan güneşe döndüm ve kutlama şampanyamı onun şerefine kaldırdım.

Dağ başını duman almış, gümüş dere durmaz akar

Sık sık anlam yüklemekle ilgili düşünüyorum. Bir zamanlar Afgan yapımı bir film izlemiştim, filmin konusunu tam hatırlamıyorum, ama bir çocuk vardı, film de giderek büyüdü, yaşlandı, ülkesinde bir sürü olay oldu, gençlik yıllarında ülkesinden kaçıp gitmek zorunda kaldı. İşte filmin başlarında bu çocuk, Afganistan'ın bir yerlerinde, rüzgarda kalkan tozdan gözün gözü görmediği bir havada, çıplak ve kurak tepelerde, uçurtma uçuruyordu. Çevresini sefalet kaplamış bir çocuktu. O çocuk, o uçurtmaya bir anlam yüklemişti. Filmin sonunda, Fransa'da yemyeşil bir parkta , bir su kıyısında oturmuştu, bu kez çevresinde bir refah halkası vardı, önünden uçurtmalı bir çocuk geçti, adam uçurtmaya baktı ve hiç bir şeyin değişmediğini farketti, kendisi için her şeyin aynı olduğuna tanık oldu, çünkü uçurtmaya yüklediği anlamı değiştirmemişti.

Bu Afgan çocuğun başına gelenlerin, bir benzeriyle karşılaştım. Yıllar önce, sanırım sekiz dokuz yaşlarındayım, taşra çocuğuydum, doğayla içiçe, sokak oyunlarıyla dolu bir hayatım vardı. Bir gün okulla pikniğe gitmiştik, hani çevresi çimlerle kaplı, kenarında kuzuların otladığı masmavi dereler vardır, üstlerinde eskimiş tahtalardan yapılmış, kenarları ipli köprüler bulunur. Bunlar genelde kartpostal resimlerinde vardır, hayal edilmiş ve çizilmişlerdir. İşte ressamların hayallerinde olan derenin aynısının kıyısına gittik. Öğretmen önde, bizler arkasında ''Dağ başını duman almış, gümüş dere durmaz akar.....'' diye bağıra bağıra gittiğimizi hatırlıyorum. Sonra kareli örtüler yere serildi, kuru köfteler, haşlanmış yumurtalar, sigara börekleri, kuru yemişler, meyvelerle dolu sofralar kuruldu, yedik de yedik. Yakan top oynadık, taa ki top dereye düşüp gözden kayboluncaya kadar, ip atlarken, terden sırılsıklam olduk. Öğretmenimizin komutuyla oynamaya ara verdik, çimenlere yattık, ellerimizde, yüzümüzde karıncalar yürürken, o bizlere mandolin çalıp, gür sesiyle şiirler okudu.

Aradan yarım asır geçti, o kadar çok şey oldu ki, o kadar çok şey değişti ki. Tabii ki değişecek ancak pek çok şey benim için olumsuz anlamda değişti. Çevreme bakıyorum, ülkemin tüm birikimlerinin ellerimden kayıp gittiğini görüp hüzünleniyorum, neden bu kayba engel olamıyorum diye öfkeleniyorum. İşte böyle günlerden birisinde, İstanbul'da, Anadolu Hisarı'na doğru yavaş yavaş çıktım, boğazın mucizevi görüntüsü ayaklarımın altında dudaklarımdan '''Dağ başını duman almış, gümüş dere durmaz akar.....''diye dökülüverdi. Ağzımda elli yıl önce yediklerimin tadını hissettim, kulaklarımda mandolinin nağmeleri, öğretmenimin mısraları...Öylece kalakaldım.

Ben o marşa bir anlam yüklemiştim, basit bir piknik süresince müziğe, şiire, dostluğa, doğaya ayrılmaz iplerle bağlanmıştım.

Bunun gibi binlerce sembolüm var. Beynim bu semboller ve onlara yüklediğim anlamlarla dolu. Benim sembollerim ve anlamlarım değişimden zarar görmüyor. Aslında değişimi severim, gelişmeye ve evrilmeye son derece açığım. Ancak son yıllarda ülkemizde kendimi korumaya almam gereken çalkantılar üst üste geldi. İyi şeyler olmuyor, kabalık, şiddet, cehalet, saygısızlık, sertlikle örülü bir iletişim dilinin hüküm sürdüğü boğucu bir ortam var. İnsanlık tarihi boyunca binbir zorlukla elde edilmiş, ortak insani değerler küçümseniyor. İnsanı insan yapan, araştıran soruşturan ruhun cezalandırılması gerektiği düşünülüyor. Liyakat ayaklar altında.

İnsan, mahkum konumuna layık görülürken, şehirlerin çehresi çirkin yüksek duvarlı binalarla ve AVM lerle hapishaneye döndürülüyor. Sanki bugün yok, her şey nerede olduğu bilinmeyen bir yarın için kurgulanıyor. Yanındaki ve içindeki cenneti görmesine müsade edilmeyen kişi, bilinmeyen bir cennete gidebilmek için, gerçek yaşamı es geçiyor. Eğer varsa, sembollerinden, anlamlarından vazgeçiyor. Maalesef ülkem yaşamı es geçenlerle dolup taşıyor.

Tarif edilmişin dışına çıkmaya yeltenenlere tam aksini emreden düzen, AVM ve TV tuzağını devreye sokuyor. Buralar, ışıklandırılmış ve renklendirilmiş, tek tip insan yaratan ve sonra da onları öğüten tuzaklar. Bana kuş avını hatırlatıyorlar. Bir kafes var, içinde de avlanmak istenen kuşun aynısı, ama önceden öldürülüp içi doldurulmuş, o kafesin ağzı açık, içine yem konuyor. Kuş uzaktan bakıyor, bir yer var, üstelik aynı kendisi gibi bir kuş da orada, şüphelenmiyor, giriyor ve oranın mahkumu oluyor. AVM ortamı da kapitalizme uşaklık eden bir tuzak, orada da ayrı bir algı operasyonu yürütülüyor. AVM ve TV,  mahkumuna diyor ki, sadece bugünün var  mutlu olmak için bize anlamlarını ver, sana kıyafetler, yemekler, süsler, püsler ...vs. verelim. Maalesef, kafese girmiş, ne olduğunu anlayamayan kişi, tüm anlamlarını ipotek ediyor.

Peki ne yapalım? Bilmiyorum. Sizler ne yaparsınız, bu dönemden nasıl yapıp da zarar görmeden geçersiniz, gerçekten bilmiyorum. Ben çokça düşünüyorum, bunu mutlaka tepemde gökyüzü varken, açık havada yapıyorum. AVM ve TV pisliğine asla bulaşmıyorum, beni yakalamasına izin vermiyorum. Okuyorum, bol bol okuyorum. Okurken, birden unuttuğum, tamamen aklımdan çıkmış, bir değerim, anlamlı bir sembolümle karşılaşıveriyorum. Bunları bulmam, sakınıp saklamam, korumam,  onları ete kemiğe büründürüp, tekrar tekrar yaşamam lazım. Bu kaostan ancak böyle zarar görmeden çıkabilirim. Ben zihnimdekilere bataklıktaki çiçekler diyorum. Benim ekip büyüttüğüm, dışımdaki bataklığın boğup yok edemediği çiçeklerim.
 

Gelecekten haber var da neyin nesi?
Böyle bir şey imkansız. Rahmetli anneannem olacakla öleceği sadece allah bilir derdi. Derdi demesine ama müthiş bakla falı bakardı, bana da öğretmişti, lise yıllarımda, yani yaklaşık kırk beş yıl kadar önce ben de bakla falında usta olmuştum.

Sonraları kahve falı bakar oldum. Bu süreç Türk Kahvesi sevmeye ve hergün kahvaltı ile öğle yemeği arasında saat on bir dolaylarında içmeye başladığım süreçtir. Fincanı kapatır, hem kendime, hem dostlara bakardım.

Fal merakım bunlarla kalmadı, defalarca ruh çağırma seanslarına katıldım, ustalaştım ve kendi başıma seans yaptım, sorular sordum, inanın cevaplar aldım. Sonra günün birinde sanırım elektrik düğmesi bozulmuştu, ben ışığı kapatıyorum, bir kaç dakika sonra kendiliğinden yanıyor, olay üç beş kez tekrarlanınca, bu olayı çağırdığım ve geri gönderemediğim ruha bağladık, eeee korktum tabii, bir daha da çağırmadım.

Ama gelecekten haber almak kanıma girmiş, başka fallar öğrendim, iskambil fallarını çok sevmedim, fakat tarot farklıydı. Tarotun ruhu var, tarot kartlarının, falına bakılan kişiyle sonsuz uyumu var. Ancak çok zor bir fal, her kartın farklı durumlarda onlarca değişik anlamı var, iyi korele etmek lazım, matematik gibi bir şey.

Yıldız falı bakmayı bilmiyorum, bir zamanlar bilen birisine gittim, yıldız haritamı çıkarttı. Geçmiş gün, haritama nedense çok ısınamadım, falcı yıllar önce İzmir'e yerleşmiş bir İtalyan'dı, yorumları fazla geneldi, halbuki ben çok özel şeyler söyleyen, nokta atışı yapan falları severim.

İşte böyle, fazlasıyla özel, dediğim nokta atışını yapan bir yöntemi öğrendim. İki yıl boyunca, sayısız seanslarca, bu işi öğreten bir uzmana gittim. Yalnız tek sıkıntı bu yöntemle sadece kendin için, ya da neredeyse kendin kadar tanıdığın bir yakının varsa onun için geleceği çözebilirsin.

Bu yöntemde kullanılan hiç bir malzeme yok, hatta işin içinde kendiniz bile yoksunuz, olaylar olurken siz uyuyorsunuz. Daha fazla merak ettirmeden açıklayayım. Gelecekte neler olup bitecek, o anda aslında neler oluyor, yani kendinizden bile sakladıklarınız ne? İşte bu soruların hepsine cevap veren yöntem, bir rüya çözümleme programı.

Program size rüyayı yakalamayı, sembolleri anlamlandırmayı öğretiyor. Siz alt benliğinizle konuşuyorsunuz. Alt benliklerimizin dili yoktur, bizimle semboller aracılığıyla konuşur. Ve ancak çevre ve üst benlik sustuktan sonra konuşur. Alt benlik size kendi hakkınızda haberler verir. Aslında her gece bu konuşma oluyor ama büyük bir çoğunluk rüya yakalamayı bilmedikleri için uyanır uyanmaz neler gördüklerini unutuyorlar, bir kısım rüya hatırlayanlar ise alt benliğin kullandığı sembol dili bilmedikleri için, neler dendiğini anlamıyorlar. Bunun bir dil olduğunu çözen bir çok kişi var, ben Jung'a göre sembol okumayı öğrendim. Eğer alt benliğinizle düzgün bir ritmde konuşmayı sürdürürseniz, bir süre sonra size güveniyor ve kollektif bilincin kapılarını  açıyor.

Kollektif bilinç, iki yüz bin yıldır evrilmiş insanın ortak bilinci. İnanılamaz bir bilgi okyanusu, içinde her türlü soruya cevap var.

İşte ben her gece, bunlarla haşır neşir oluyorum, alt benliğimle aramda neredeyse hiç sorun kalmadı, uzlaştık, beni sevdi ve ortak bilinç kapısını açtı.

Değişin, yoksa sonunuz kötü

 ''Size göre hayatınızın en büyük hatası neydi?'' temalı bir toplantıya katıldım. Toplantı öncesi klişe yaklaşımlarım oldu. En büyük hatam hayır diyememekti dedim, sonra fikir değiştirdim, en büyük hatam eş seçimimdi kararına vardım, sonra bunun kolaycılık olduğunu hissettim ve en büyük hatam değişime ve gelişime en verimli çağlarımda kapalılığımdı dedim..... Uzun süre aynı yerde yerleşip kalmak, bir kaç yabancı dil öğrenmemek, başkalarının onayını beklemek, karşımdakinin memnuniyeti için sürekli vermeyi matah bir şey sanmak gibi bir çok  hata buldum. Ama soru hatalarınız neydi değildi, en büyük hatayı soruyordu.....

Ben hatalarımı 1-2-3....diye maddeledim ve toplantı sonrası bunların hangisinin en büyük olduğunu seçmeye karar verdim. Biliyor musunuz, en büyük hatam listemdeki hiç birisi değildi, tabii onlarda hataydı ama hayatımı zindana çevirdiğim şey bambaşkaydı. Çok masum görünen, hatta iş bilirlik, pratiklik, çözüm odaklılığı diye açıklanabilecek bir tutumumdu.

En büyük hatam, sürekli geleceği dizayn etmekti.  Sürekli bir adım, bir kaç adım, bir kaç dakika, bir kaç saat, bir kaç gün, ay ya da yıl sonrasını planlamak, benim en büyük hatamdı. Benim gibi (yani eski benim gibi) olan kişilere dizayncılar diyelim. Dizayncıların eskiden bir not defterleri olurdu, yapılacaklar listelerini yazarlar, yaptıkça da yanlarına bir tik atarlardı. Şimdi akıllı telefonlarda aynı programlar var, hatta alarm çalıp, ne planlandıysa hatırlatan programlar. Dizayncılar, henüz yaşamadıkları anları bile ipotek ettiren yarı ölülerdir. O anları yoktur, çünkü neyi nasıl yapacaklar, nereye nasıl gidecekler, ne alıp verecekler hep onu düşünürler. Yaptıkları, uyguladıkları şeyin tadına varmazlar, konsantre olmazlar, çünkü o anda bir adım sonrasını planlamakla meşguldürler.

Durduk yerde dizayncı olunmuyor, ne kadar çok hayır diyemiyorsanız, ne kadar çok başkasının memnuniyetine endeksli yaşıyorsanız, ne kadar çok mükemmeliyetçiyseniz, o kadar çok dizayncı oluyorsunuz. Ne yapabilirim, ben böyleyim, huyum bu gibi değişime ve gelişime kapalılık dizayncıların bir savunma şeklidir.

Dizayncıların sonuna gelince, kendilerini yok ediyorlar. Aynen böyle ifade ediyorum, yok ediyorlar. Hemen aklınıza intihar gelmesin, gerçi o da azımsanmayacak kadar çok rastlanıyor ama esas yok ediş, zihnin faaliyetiyle oluyor ve kendi beyni dizayncı şahsı rölantiye alıyor, başlangıçta bunu sinsice yapıyor, o durumun adına örtülü depresyon diyorlar. Bir süre sonra da örtü kalkıyor, tam depresyon.

Depresyona girmiş dizayncıya hiç acımıyorum, zaten yaşamıyordu ki, bence etrafta koşuşturup durup, çoluğa çocuğa kötü örnek olacağına, depresif depresif otursun daha iyi.

Tam şu anda durun, düşünün, dizayncı mısınız karar verin. Değişin, yoksa sonunuz kötü.....

En büyük hatasını bile bulmuş ve değişmiş birisiyim ben, depresyonun kollarından kendimi koparta koparta almış birisiyim, eski bir dizayncıyım....O zaman bu kurtuluşun şerefine, şu anımızı bir şiirle süsleyelim mi?

Toz kokusunu sevmiyorum. O koku,çocukluğumdan bu yana bende yalnızlık, ayrılık, çaresizlik çağrıştırır. Peki neden?

Gençlik yıllarımda, içime dönüp bakmazdım, daha doğrusu içime bakıp, bu neden böyle, ben neden şöyleyim kısmını bazı işlerden sonraya bırakmıştım. O zamanlar bir kaç iş yerinde çalışıyordum. Resmi işim vardı, muayenehane açmıştım, yeni yeni türeyen tıp merkezlerinden birisinde de belirli saatlerde hasta bakıyordum. Çocuklarım vardı, gündüz saatlerinde işimden, akşam eve dönünce de, derin uykumdan dolayı, içime bakmaya vakit kalmamıştı. Konu o değil ama neden o kadar fazla ve çabuk uyuduğum meselesi de yıllar sonra çözümlendi, gencecik bir psikolog, ''Olmak istemediğiniz yerde saklanmanın en kolay yolu uyumaktır'' deyiverdi. Aynayı suratıma doğru tutuverdi. Yaşlanmaya yüz tutmuş suretime bakıp, hıııı dedim, demek ki öyle, demek ki saklanmışım.

Saklanmadığım, daha doğrusu saklanmaya gerek olmayan ve o kadar fazla çalışmadığım yıllar geldi. İşte o zaman, birden kendimi merak ettim. Bu merak, sevgi, şefkat, teselliyle ve belki  biraz da özürle dolu bir meraktı. Ben yıllarca başka şekilde işleyen bir makinaydım, kendimi yeniden kurmak için bir süre yeni bir anahtar aradım. Bu arayışa bir ilkbaharda başladım. Bunu bilmeden yaptım ama size tavsiyem, yeni başlangıçların doğru mevsimi ilkbahardır. Çevre olanın bitenin üstünü çimenlerle, yoncalarla, papatyalarla örter, dallardaki tomurcuklar önce pembe, sonra beyaz hatta sarı ya da eflatuna dönüp değişimin aslında ne kadar da kolay olduğunu fısıldar. Ben, bir ilkbaharda, toz kokusu benim için neden böyle diye sordum.

Gerçi toz kokusunu kim sever? Benim hissettiğim sevme veya sevmeme değil, o koku içimden bir şeyleri koparıyor, kopan yerler kanıyor, bir süre sonra bu toza, kan kokusu da bulaşıyor. Kendi ayak izlerimden geriye yürüye yürüye, tozun kana bulaştığı yeri buldum.

Burası minicik bir taşra kasabası, İç Ege'de bir yerlerde, ismi önemli değil. Tabii o an için çok önemli de, şimdi anlamsız bir isim. Neyse işte, her kasaba gibi bir kasaba. Her kasabada ne varsa orada da aynısı var. Rengarenk bir şeyler satan bakkallar. Satılanlar çeşitli,  sakız, top, plastik su tasları....vs. ama hepsi rengarenk. Kasaplar, vitrinlerinin camları hep kirli olan kasaplar, tahtanın üzerine dizilmiş kelleler hala gözümün önünde. Onlara bakınca utandığımı hatırlıyorum. Ben yemek istediğim için ölmüş bir göze bakmaktan utandığımı. Sonra erkek berberleri, kapılarının önünde paslı demirlere asılı iğrenç havlularıyla erkek berberleri. O havluların ne renk olduğunu bu gün bile anlamış değilim, ya da o kirin rengiydi. Ben oralardayken çerçi, manifaturacı, tuhafiyeci diye meslek erbapları da vardı. Ege'de içerilere saklanmış bu taşra kasabasında, tüm tuhafiyeciler, çerçiler ve manifaturacılar göbekli erkeklerdi, alçak ve sinsi ses tonuyla konuşurlar, sattıkları parlak yumuşacık kumaşların, envai çeşit düğmelerin, boy boy fermuarların arasından aniden ortaya çıkar, sonra tekrar kaybolurlardı. Bunların dükkanlarında da hafif toz kokusu alırdım. Hafif ürperirdim ama buralardaki toz daha az acıtıcı olmalı ki, derinlerdeki bir mağaradan açık havaya çıkar gibi güneşli yola kendimi attım mı hiç etkisi kalmazdı.

Bu kasabaya gelmeyi sevmezdim ama en çok da geri dönmeyi sevmezdim. Geldiğim yerde ki eksik olan şeyleri tamamlayan bir kasabaydı burası. Ama bu tamamlama canımı acıtırdı. Tamamlama, her zaman can acıtır, çünkü eksik olduğunu en iyi o zaman anlarsın. Bunun hissediliş şekli iç sıkıntısıdır. Benim de bu kasabaya geliş planlarıyla başlayan iç sıkıntım giderek artar, kaldığım sürece gizlendiği yerden kim olduğumu kulağıma fısıldar, ayrılırken o ana kadar tamamlama adına verdiği her şeyi hoyratça koparıp geri alırdı.

İşte toz kokusu tam da buradaydı, tam bu kasabaya geldiğim ve geri döndüğüm yerde. Yani otobüs garajında. Yıllar sonra, garajın depremde yıkıldığını duydum. Rahatladım, orayı yakıp yıkmak istediğim günleri hatırladım. O zamanlar bu istek, sıcak yaşlar olur tozlu yanaklarımdan aşağı süzülürdü. Depremde oranın yerle bir olduğunu duyunca, bitti dedim, seninle hesaplaşmamız bitti.

Hafif tuzlu, toprak kokulu, çıtır bir böcek yemek..... 

İstanbul'dan Siem Reap'e direkt uçuş var mı bilmiyorum. Sanırım yok. Ben Bangkok aktarmalı geldim. Siem Reap, Kamboçya'nın göz bebeği bir şehir. Ülkenin kuzeybatısında yer alıyor. Kamboçya, Kmer dilinde 'güzel ülke' demekmiş. Tek şehrini görmekle bir ülke hakkında görüş bildirmek çok zor. Onun için ben size sadece Siem Reap'i daha doğrusu beni evimden binlerce kilometre uzağa getiren Angkor Vat'ı anlatacağım.

Angkor Vat bu ülke için o kadar önemli ki, Kamboçya bayrağında onun resmi var, hatta 1976-1979 Pol Pot yönetiminde de geçerli olan Kızıl Kmerlerin bayrağında da var. Yani yönetimler değişmiş, Angkor Vat resmi değişmemiş.

Siem Reap, Kmerce'de Siyam Yenildi demekmiş. Tay Krallığı ile 17. yüzyılda yapılan savaşta Kmerler galip gelince şehre bu ismi vermişler. Angkor, şehir demek, Angkor Vat, Şehir Tapınağı anlamına geliyor, bu tapınak kompleksi Siem Reap şehrinin beş kilometre kadar dışında yer alıyor.

Dediğim gibi beni bu kadar uzak bir coğrafyaya sürükleyen ülke aslında Vietnam. Oraya giderken kısa süre de olsa Kamboçya ve Laos'a uğradım. Vietnam'ı '' http://www.hekimanne.com ''de uzun uzun anlattım, şimdi sıra gördüğüm kadarıyla Kamboçya'da.


Siem Reap'de ünlü bir cadde var. İsmi Sivutha Street, neredeyse bütün oteller bu caddede, Psar Chas'da Eski Pazar demek. Ben de Sivutha Caddesi üstünde bir otelde kaldım ve Eski Pazar mahallesindeki gece pazarından alışveriş ettim.

Angkor Vat, Kral 2. Suryavarman adına, 12.yüzyılda yapılmış. Hindular tanrılarının Meru Dağı'nda yaşadıklarına inanıyorlar, işte bu tapınağın kubbeleri Meru Dağı'nı simgeliyor. Kubbelerin çevresinde hendekler ve hendekleri çevreleyen duvarlar var. Tapınak geleneksel Kmer mimarisi ile kireç, reçine ve kum taşından yapılmış. Bu maddeler görsel bir şölen oluşturmuş  ama aynı zamanda mantarlar üzerilerinde kolay ürediğinden renkler bozulmuş, köşeler ufalanmış. Yıkılmış, bozulmuş hali bile çok güzel. İşte bu tapınak önce Vişnu adına bir Hindu tapınağı, sonra da Budist tapınağı olarak kullanılmış. Ne kadar süre kullanıldı, ne zaman terk edildi belli değil. 1892'de Harry Hollen tarafından tesadüfen bulunmuş. Ormanlık alanların altında kalan taşlar temizlenmiş, numaralanmış, bir kısmı aslına uygun restore edilirken, o hepimizin bildiği savaş başlamış, Siem Reap 1975'de Pol Pot tarafından boşaltılmış, tabii Angkor Vat'da da restorasyon durmuş. Dursa neyse, Kızıl Kmer askerleri, numaralanmış taşları harabetmişler, evrakları yakmışlar, ne nereden bulunmuş, nereye konmalı bilgileri yok olup gitmiş. Sonra şehre tekrar yerleşilmiş, olabildiği kadar etraf toparlanmış ve 2000'den sonra da  turizme açılmış, bu haliyle bile Unesco'nun Dünya Mirasları listesinde yer alıyor.

Angkor, çok geniş bir alan, onun için önce yönetim binası türü bir yere gidiliyor, fotoğrafın çekilip, şahsa özel bir yaka kartı oluşturuluyor, alanda dolaşırken onu bulundurmak zorundasınız. Yaka kartımı aldım ve güney kapısından alana girdik, her yerde minik göletler ve üstünde sarı, kırmızı açan lotus çiçekleri var. Yolun sonunda onlarca maymunun bulunduğu alana ulaştık, her turist gibi , muz verip soyup yemelerini izledik, tropikal meyvelerin sularını çıkarıp satan bir seyyar satıcıdan dev bardaklarla meyve suyumu da aldım ve iki yüz on altı gülen heykelin bulunduğu koridordan tapınaklara doğru yola çıktım. Bayon Tapınağı, Phimeanakas Tapınağı, Kraliyet Alanı, Fil Terası, Cüzzamlı Kral Terası ve Angkor Vat Tapınağı'nı dolaştım. Hava inanılmaz sıcak ve nemliydi, nefes bile zor alınıyordu, sürekli bir şeyler içerek, gölgelerden yürüyerek, fotoğraf çekerek Kmer'leri anlamaya çalıştım.




Sırayla



Angkor inanılmaz büyüklükte bir arkeolojik park, tek günde gezmek imkansız. Biz de gezemedik, ikinci gün bu kez doğudan giriş yaptık. Bu bölgede inanılmaz öyküleri olan üç tapınak gördüm. Gördüklerimi anlatacak kelime bulamadığım üç tapınak ( kelime olarak güzel, müthiş, şaşırtıcı, hayran olunası....vs. düşündüm ama hiç birisi duygularımı  anlatmaya yetmedi). İlki, aslında 12. yüzyılda yapılmış bir Budist Tapınağı olan, ama 17. yüzyılda hristiyan keşişler tarafından da kullanıldığı için Papaz Kalesi ( Papaz Kulesi) de denen Benteay Kdei Tapınağı, ikincisi bir çok filme plato olmuş ( ki en bilindik filmTomb Raider) Ta Phrom Tapınağı, üçüncüsü de sadece kadınların ibadeti için yapılmış Banteay Srei Tapınağı ( Kadınlar Tapınağı)....

Lara Croft'un maceralarının geçtiği Ta Phrom Tapınağı dev ağaç köklerinin altında kalmış, görsel bir şölen yeri. Neden film platosu olduğunu insan görünce anlıyor.



Hindiçin'i gezerken en çok rastlanan iki görsel var. Ragalar ve Apsaralar. Raga çok başlı yılan görüntüsünde, genelde beş başı var, tanrıyla ölümlü arasında ulaklık yaptığına inanılıyor, onun için her yerde, her süslemede görmek mümkün. Gerçi Hinduizm ve Budizm'de Raga pek çok başka anlam da içeriyor. Apsara'ya gelince. Eğer tanrılar kadın olsaydı ve bir de dans etselerdi nasıl olurdu diye düşünüp bir dans yaratmışlar. Tam dörtbin beş yüz figürü olan, her gün çalışılırsa ancak dokuz yılda öğrenilebilen bir dans. Apsara Dansı.....Ve Pol Pot döneminde, bu dansçıların elleri ve ayakları kesilmiş, hocaları öldürülmüş, son yıllarda, turizmin artmasıyla birlikte tekrar öğrenilmeye ve yapılmaya başlanmış.
Pol Pot dönemi, öyle bir dönemmiş ki numaralı gözlük takmak bile yasakmış ( entellektüellik olarak kabul ediliyormuş, elleri nasırlı olmayanlar, gözlük takanlar tarlalarda çalıştırılmış).... Kamboçyalılar daha uzun yıllar yaralarını saracağa benziyorlar. Henüz ormanlık alanlara giremiyorlar, temizlenmemiş mayınlar varmış, ulaşım büyük sorun, kara yollarının yüzde yirmisi asfaltmış, asgari ücret iki yüz dolar civarında, gözle görülen derin bir yoksulluk var.


Şehrin ortasından Siem Reap Nehri akıyor. Dünyada tek burada olan bir doğa olayı varmış, Siem Reap Nehri ve Tonle Sap Gölü birbirlerini ters besliyorlarmış. Yani yağmur mevsiminde nehirden göle doğru olan akıntı, kurak mevsimde gölden nehire doğru oluyormuş. Tonle Sap Gölü Siem Reap'e on beş km. uzaklıkta ve Güneydoğu Asya'nın en büyük tatlı su rezervi.

Gezdiğim yerlerde ne yedim içtim ayrıntısıyla anlatmam, ancak çok sevdiğim bir şey varsa tarif ederim , burada da asla unutamayacağım bir şey yedim. Tarantula, evet yanlış okumadınız, ormandan yakalanmış, kızartılmış, kocaman, siyah bir örümcekimsi böcek. Kmer dilinde ne yediğimi söylemem imkansız, uzun bir adı var. Önce yiyemem ben bunu dedim, baktım yirmili yaşlarda bir batılı çıtır çıtır yiyor, nasıl diye sordum. Hafif tuzlu gibi dedi, gözlerimi kapatıyorum, içimden cips-cips-cips diye geçirirken yiyorum.... Tamam dedim, tanesi bir dolardı, aldım, gözlerimi kapattım, cips, cips cips dedim, yedim....Gerçekten hafif tuzlu, toprak kokulu, çıtır bir şey....

Yüz yaşımı görebilirim veya bu yazıyı yayınlamaya bile fırsat bulamayabilirim

Yeni yıla bir kaç gün kaldı. Bugün aralığın yirmi dokuzu. 29.12.2016....Bu tarihi yazarken, anlamı var mı diye düşündüm. Hayır, her hangi bir anlamı yok. Yılın bitip, diğerinin başlamasının da bir anlamı yok. Daha doğrusu özel bir anlamı yok.

Acısıyla, tatlısıyla geçti denir ya, geçip giden yılın acısı çok fazlaydı. Ülkemizde, bölgemizde olan bitenin üzerinde kalın bir sis perdesi var. Bundan yüz yıl sonra, bu dönemin tarihini anlatanlardan, yaşadığım süreci dinlemek isterdim. Bu imkan olsaydı, yani yüz yıl sonraki toplantıya katılma imkanım, hadi yaa dibimizde yaşananları nasıl olmuşta anlamamışız diyeceğimden eminim.

Ben şöyle dönüp, yılları yürüyüp gelmiş, 2017'ye doğru ilerleyen Feray'a bakıyorum. Bu yaşam süresine neler neler sığdı, sığmaya da devam ediyor. Her zaman, yazdıklarımın özünde, yaşanan olumsuzlukların şansımız olduğundan bahsederim. Böylece olumluyu anlayabildiğimizi, değerini bildiğimizi ballandıra ballandıra anlatırım. Acılar bizi büyütüyor, olgunlaştırıyor derim.

Keşke acıyı bire bir yaşamak şart olmasaydı, bir simülasyon programı olsaydı, içine girip, eğitilip çıkabildiğimiz. Kim bilir belki zamanla bu da mümkün olur. Şimdilik o sıkıntıyı yaşamak gerekiyor. Bunu söylüyorum, kendimi buna yürekten inandırmak istiyorum. Yoksa, kendimle hesaplaşmam çok zor olur. Çektiğim onca acıdan kendimi sorumlu tutmak sonumun başlangıcı olur.

2017 ye atmış yaşında giriyorum. İnsanın değerini bilmenin, kendi değerini bilmekten geçtiğini öğrenerek giriyorum. Atmış yılın mucizesi bu bilgi. Bir resmin son parçası olan bilgi. Bir puzzle düşünüyorum. Bir yırtıcı kuş, mesela bir kartal puzzel'ı. Son parçası gözleri olsun. İşte bu son bilgi kartalın gözleri gibi. O son parça olmadan diğer parçalar anlamsız ve işlevsiz.

Kendi değerimi bilmeye başlayınca, bunu yapamadığım uzun yıllarım için hayıflandım, içim kendime acıdı, sık sık keşke dedim, sonra giderek gündemden kalkan keşkelerim, neredeyse hiç kalmadı. Son bilgi, puzzel'ın son parçası pişmanlıkları gölgede bıraktı. Atmış yaşındayım, daha ne kadar yaşarım bilmiyorum, bir ay, bir yıl, on yıl...Yüz yaşımı görebilirim veya bu yazıyı yayınlamaya bile fırsat bulamayabilirim.

İşte tam da bunun için, ömrüm kısaldığı için, ya da en değerli hazineye kavuştuğum için pişmanlıkla kaybedecek vaktim yok. Yeni yıl, 2017  umut yılı olsun istiyorum. Umut etmeyi seviyorum. Bunlar çocukluk ve gençlik umutları gibi değil. İçinde iş, aş, mevki, para, pul, ilişki yok. Barış umut ediyorum gibi klişe bir umut da değil. Barışın umut ederek değil, akılla, üstünde çalışarak, kafa yorarak, fedakarlık ederek ulaşılabilecek bir durum olduğunu biliyorum. Benim umutlarım daha özel.

Yazmayı seviyorum. Konuşur gibi, sarılır gibi, su içer gibi yazmayı. Kendiliğinden başlayıp akıp giden cümlelerle, ihtiyacım olan kelimelerle yazmayı seviyorum. Kelimeleri seçmiyorum, onlar beni seçiyor. Susuzluğumu gideren, açlığımı doyuran, üşümüşlüğümü ısıtan kelimeler beni seçiyor. Ben öylece duruyorum, onların yağmur gibi üstüme yağmalarını şaşırarak, ağlayarak, kahkaha atarak karışık binbir duyguyla seyrediyorum.

Feray 2017'ye böyle giriyor, son parçasını da tamamlamış bir resim gibi. Pişmanlıkları yok, umutları var. Sizin için de aynısını diliyorum. Belki bu yazı biraz önce bahsettiğim bir simülasyon gibidir. Bunu okuyan bir genç olumsuzluğu tatmadan da olumluyu algılayabilir.

Zeminde bir müzik var, ekranda Vietnam harfleriyle yazılmış şarkı sözleri yazıyor, ciddi ciddi ekrana bakıp ''Yıldızların Altında''yı söyledim

Artık Vietnam'ın en güneyindeyiz. Ve bu ülkedeki son durağımız Saygon, şehrin resmi adı Ho Chi Minh. Boydan boya Vietnam'ı ülkenin hikayesini dinleye dinleye gezerken, bu devrimciye hayran kaldım. Ama ben de halkın halen dediği gibi bu şehre Saygon diyeceğim. Ho Chi Minh ismi resmi yazışmalarda kullanılıyormuş. Saygon 1975 yılına kadar Güney Vietnam'ın başkentiymiş, Vietnam birleşince tüm ülkenin başkenti Hanoi olmuş.

Deltada kurulmuş bir şehri uçaktan ilk kez gördüm, sanki gerçek dışı. Sular çamur rengi, gri kahverengi bir kalemle karmakarışık çizilmiş gibi, her yer göl, her yer nehir.

Başkent olmasa da Saygon, Vietnam'ın en büyük şehri, Vietnam'ın kalbi. Mekong Nehri deltasına kurulmuş en güzel şehri.

Burayı gördükten sonra, başka hiç bir trafik size sıkışık ve karışık gelemez. Buranın havasını soluduktan sonra başka hiç bir yer size nemli, yapış yapış sıcak gelemez. On milyonluk kentte dokuz milyon motosiklet varmış, varın gerisini siz düşünün, karınca gibiler, her yerdeler ve her şekildeler.

Saygon'da bir turist ne yapıyorsa onları yaptık, ne görüyorsa onları gördük. Gezmeye çevreden başladık. Saygon'un 90 km. kuzeybatısında Tay Ninh diye bir şehircik var. Önce oraya gittik, 1900'lerin başında Ngo Van Chieu diye bir hükümet görevlisi bir inanış tariflemiş. İsmine Cao-Dai demiş. Yüksek yer anlamına geliyor. Kaodizm 1926 da resmi din olarak kabul edilmiş ve tüm dünyada altı milyon inananı varmış. Tüm dinlerin azizleri onlar için önemli, Konfüçyus, Lao, Buda, Tseu, Hz. İsa, Hz. Muhammed'in ortak görüşleri dini oluşturmuş. Ama bununla da kalmamışlar, Victor Hugo, Descartes, Pasteur, Shakespeare, Lenin'i de aziz ilan etmişler. Baş tapınaklarını ziyaret ettik, öğlen ayinlerine seyirci olarak katıldık. Tapınakları rengarenk, geniş bir boşluk hissi veriyor. Sanırım oradan etkilenmek için, dinin içeriği her neyse ona inanmak lazım.


Etkilenmek deyince, yaşadığım sürece aklımdan çıkmayacak bir yer var ki, o da Saygon yakınlarında, Saygon'a kuzeye doğru 70 km. uzaklıkta Cu Chi şehri. Kuzey Vietnam'ın Güney Vietnam'a en çok yaklaşabildiği yer burası. İşte burada Viet kong askerlerinin saklandığı tüneller var, yer altı tünellerin uzunluğu 200 km. kadarmış. Giriş delikleri 28x40 cm. Yani bir batılının girmesi imkansız, kendileri de yılan gibi sürünerek giriyorlarmış, tünellerde yattıkları, saklandıkları odacıklar, hava delikleri çok etkileyiciydi. Hemen oracıkta turistik olarak ufak tefek şeylerin satıldığı bir yarı açık dükkan ve onun yanında atış poligonu var. Atış poligonundan gelen silah sesleri ormanda yankılanıyor, sanki savaşın içinde gibi oluyorsunuz, yürürken aniden karşınıza asker çadırları, dinlenen askerler çıkıyor, birden canlı zannediyorsunuz. Bir de bu ruh halindeyken, sakın gruptan ayrılıp, okla gösterilen güzergah dışına çıkmayın, ormana girmeyin, henüz bulunmamış, patlamamış mayın olabilir diye uyarılınca tam oldu. Heyecanlandım, taşikardi gibi oldum. Çıkışta bir ziyaret defteri var, ona ''Kurtuluş Savaşınız karşısında saygıyla eğiliyorum'' diye yazdım. Adımın yanına da Türkiye ekledim. Yani hepiniz adına, onları takdir ettim.


Şehrin içinde hiç bir yeri gezmeseniz de seyretseniz yeter. Kıpır kıpır, şıkır şıkır capcanlı bir şehir. Biz durmadık dolaştık tabii.

Önce tapınaklar, aklımda kalan iki tanesi Thien Hau Mabedi ve Yeşim İmparator Pagodası. Thien Hau'da ben de havaya girdim ve tütsü yaktım, vatanıma barış ve esenlik diledim. Burası tıklım tıkış bir mabet, ağır bir kokusu ve pis görüntüsü var, bizden bir ay önce Obama gelip dolaşmış, içeride yarım saat kalmış, o kokuya nasıl dayandı bilemedim. Benim girip bakmam, fotoğraf çekmem, tütsü yakmam bir kaç dakika sürdü, ona rağmen genzim yandı. Yeşim İmparator Pagodası'na gelince, her pagoda gibiydi, içinde yeşim taşından bir şeyler var zannettik meğer yeşim sadece ismindeymiş.


Eski Başkanlık Sarayı'nı, Ulusal Vietnam Savaş Müzesi'ni gezerken, resmen gözyaşı döktüm. Japonya'da Hiroşima'daki müzeyi gezerken de ağlamış ABD'ye saydırmıştım. Yine aynı oldu, hem ağladım, hem ABD'ye ağzıma ne gelirse söyledim. Dünyadaki acının neredeyse yüzde sekseni ABD yüzünden. Maalesef diyorum, neyse konumuz bu değil, konumuz güzel Saygon.


Vietnam'ın uzun yıllar Fransız Kolonisi olduğunu bu şehirde daha çok anlıyorsunuz, mimaride oldukça fazla kolonial dönem binası var. Bunlardan ikisi var ki, çok güzeller. İlki Notre'Damme Katedrali, ikincisi Merkez Postanesi. Katedrali dışından resimledim, içinde tadilat vardı, okuduğum gezi notlarına göre içi de çok güzelmiş. Postaneye gelince içine girdim, kartpostallar, kitap ayraçları, takvimler aldım. Biraz içinde oturdum, öylece giren çıkanı seyrettim, kimbilir kimler kimlere mektuplar gönderdi, kim bilir?

Bir de yemek içmek alışveriş kısmı var tabii. İstanbul'da Mısır Çarşısı'nı, İzmir'de Kemeraltı Çarşısı'nı şimdi bulundukları alanların onda birine sığdırın. İşte Saygon Kapalı Pazar Yeri böyle. Bir ara çıkışı kaybettim, boğuluyorum sandım. Ben geniş, havadar pazarları severim. Onun için çay ve mentollü pomad alacaktım, bakamadım bile, kendimi dışarıya dar attım.


Ama gece Bonsai isimli bir tekneyle, Mekong'un kollarında dolandık, yemek yedik, karaoke yaptık. Karaoke deyince, ben de yaptım, zeminde bir müzik var, ekranda Vietnam harfleriyle yazılmış şarkı sözleri yazıyor, ciddi ciddi ekrana bakıp ''Yıldızların Altında''yı söyledim. Hani, mavi nurdan bir ırmak, gölgede bir salıncak diye sözleri var ya, işte onu . Gerçi nehirleri çamur gibi, hiç mavi nurdan değil, sanırım müzik bu şarkıyı anımsattı bana. Dönüşte bir arkadaş, ''Üsküdar'a Gider iken, Aldı da bir yağmur''u söyleseydin dedi. Tamam olur, bir daha giderim, Bonsai'ye binerim, karaoke'ye gönüllü olurum, söylerim.