Tam da kanımın kaynadığı yıllar, kanımı doğru coğrafyada kaynatamadım

Yanlış doğruyu götürsün mü? Hayır götürmesin. Götürmemeli. Önceleri bu söyleyiş sadece sınavlarla ilgili sanırdım. Yaşam yanlışları hakkında hiçbir fikrim yoktu. Yaşadıkça ve doğru kadar yanlış yapmaya başlayınca farkettim. İşte tam da burada bir denge lazım.
Her yazıp çizdiğim konuda örnekler vermeyi seviyorum. Öyle hayali değil, canlı kanlı örnekler. Ama hiç kimseyi incitmek istemem, onun için örnek hep kendimden. Şimdi yanlışlarıma gelelim. Mesela yıllarca hep yanlış meslek seçtiğimi düşündüm. Ben yazmalıydım, fotoğraf çekmeliydim. Çok iyi bir belgeselci olabilirdim . Doktor olmam yanlıştı. Bu yanlışlıkla yaşayıp gittim, seçtiğim mesleğe küsmedim, iyi de yapmaya çalıştım, arada içim cız etti tabii. Hani klişe deyişlerden birisi diyor ya, sevdiğin mesleği yap, işe gider gibi hissetme diye. Ben bir çok yıllar kendimi işe gider gibi hissettim. O anlarda gözlerimi kapatır, kendimi kutuplarda bir araştırma gemisinde hissetmeye çalışırdım, gemi de yavru fokları izliyormuş diye bir senaryo yazardım. Böyle işte yanlış ve doğru iç içe. Sonra yanlış bir memlekette büyüdüm. Memur çocuğu olarak seçim şansım yoktu ama zorlayabilirdim belki, yatılı okurdum, yurtta kalırdım. Ben deniz kıyısı memleketlerde yaşadığımı ve nefes aldığımı hissediyorum, halbuki bozkırda büyüdüm ve okudum. Elim ekmek tutar tutmaz bu yanlışı düzelttim. Ama o denizin kıyısında çocuk ve genç olamadım.Tam da kanımın kaynadığı yıllar, kanımı doğru coğrafyada kaynatamadım. Burada da doğru yanlışı takip etti gibi. Aşk ve evlilik konusunda kara bahtlılardanım. Yıllarca bir bozuk düzenin içinde kaldım, koca bir yanlışın içinde. Gerçi kendime haksızlık etmeyeyim, üç kez yanlıştan kurtulma girişimim var, başarısız girişimler ama girişim. Sonuç yanlışın içindeyken de minik doğrular yapılabileceğini keşfettim. Örnek vereyim, üç önemli doğrum,üç çocuğum. Bu meselede de yanlışın içinde doğrular, sanki bataklık gülleri gibi.
Demem o ki, yanlışlar bizim için, doğruların bizim için olduğu gibi. Bir toplantıya katılmıştım, oradaki uzman demişti ki, hatalarınızı bala çevirin. Bunu nasıl anlamalı sizce, yanlışlardan ders mi çıkarmalı, tekrar mı etmemeli, aldırmamalı mı? Bence hata ya da yanlış mutlaka yapılacak. Ufak hatalar unutulur gider zaten. Tüm yaşamı etkileyen büyük yanlışlara gelince, o yanlışın doğrularını seçip toplamak, kalan yanlışı kabullenmek hayat kurtarıcı. Eğer böyle olursa yanlış doğruyu götüremez, eli kolu bağlanır, etrafına bal bulanır.

Geçenlerde, sosyal medyada arkadaşlarımın yazdıklarına göz gezdirirken, bir yazıda gözüme takıldı. Diyor ki, günlük yaşayanlar, tek düze işler yapanlar, monoton takılanlar, siz bir hiçsiniz. Hatta daha ileri gidiyor, sizinle iletişimi kesiyorum, kahramanlık adına bir şeyler yapmazsanız, sizin hakkınızda yazmayacağım diyor. Canım derse desin, o onun fikri deyip geçebilirdim de geçemedim. Şu kahramanlık işine taktım. Ne yaparsam edersem kahraman olurum, ya da olursunuz? Günlerden bir gün, kazasız belasız, işe veya okula ya da alışverişe gidip sağ salim evinize döndünüz kahraman mısınız mesela? Belki oturduğunuz sokakta, her üç apartmanda bir, sokak hayvanlarına su koydunuz. kahraman sayılır mısınız? Asgari ücretle, bırakın çocuk okutmayı, her akşam sofraya sıcak yemek koyuyorsunuz, işte kahramanlık bu diyebilir miyiz? Ev bütçesine katkı olsun diye, bir kaç mahalle ötede merdiven silen ama utanmasınlar diye bunu çocuklarından gizleyen bir kadın tanıyorum, o kahraman mıdır, yoksa iletişime değer birisi değil mi? Köşedeki manav var, arada konuşurum, sabaha karşı dörtte hale gidip sebze-meyve alıyormuş, gece on bire kadar açık, manavlar marketler gibi değildir, malları tazeliğini kaybetmesin diye hep soğuktur, neredeyse yirmi saat ayakta ve soğukta kalan bu manav yeteri kadar kahraman mıdır mesela? Çocuğunun doğduğunu telefondan öğrenen, daha ona dokunamadan, bir mayına basıp ölen er kahraman mıdır? Aynı erin, aynı olayı başka açıdan gören ve dağa çıkmış, başka bir mayına basarak ölmüş kardeşine ne dersiniz? Peki, hangisi kahraman bunların? Bunu en iyisi onların annellerine sormalı. Yine tanıdıklarımla devam edeyim, bir terzi tanırım, fermuar, etek kısaltma gibi basit işler yapıp geçimini sağlardı, sağ eline felç geldi, sonra hastam oldu ve sol eliyle dikiş dikmeyi öğrendi, hem de elli yaşından sonra, ekmek parası dedi, dilenemem, bir şeyler yapmam lazım, ona kahraman terzi diyelim mi? Madencilere ne desek, yukarıda iş mi yok, hergün tekdüze aşağıya iniyorsunuz, kahraman değilsiniz. Öldürücü mikroplarla içiçe çalışan mikrobiyologlar ve intaniyeciler, hergün aynı iş, aynı mikrop, dikkatli olun, bunun kahramanlık neresinde. Köy öğretmenleri, çöpçüler, pilotlar, balıkçılar....ben mesela, günde onlarca hasta görüyorum, yine de iletişim kesilecekler grubundayım sanırım.
Size göre nasıl bilmiyorum. Bana göre hiç tanımadığın bir çocuğun başını okşamak bile bir kahramanlıktır. Hayatlara dokunmak, en çok güç isteyen kahramanlıktır hem de.

Abırğa'yı görmek, duymak, ona ulaşmak için sıradan yaşamdan, aptalca rutinden kurtulmak gerek

Yıl 1960'ların ortalarıydı. Kendisiyle ilk kez karşılaştım. O beni gördü mü bilmiyorum, çalıların arasından süzülerek akan küçük arığın kenarında öylece uzanmış yatıyordu. Çalı dediysem, yani biz o zaman ona çalı derdik. ellerimize dikenleri bata bata meyvelerini toplar yerdik, yıllarca sonra adını öğrendim, o muhteşem lezzetin adı böğürtlenmiş. İşte tam da böğürtlenin altında öylece yatıyordu, önce ölü zannettik, sopayla dürtmeye kalmadı, ayaklarımızın hışırtılarından irkildi ve hızla kayarak uzaklaştı. Sonra hayatıma defalarca girdi, girmekle kalmadı tavuk kümesini temizlerken ayak bileğimden ısırdı. Tüm bunlara rağmen ona karşı oluşan hislerimi korku diye adlandırmıyorum. Sevgi değil belki ama saygı diyebilirim. Evet ben yılanı sayıyorum.
Geçenlerde yılan hayatıma bir daha dokundu. Bir masal grubundayım. Masal anlatmayı seviyorum, masal öğrenmeyi, toplamayı, yorumlamayı yani kısaca masalla ilgili her şeyi seviyorum. Bir masal anlattık. Bu masal binlerce yıldır, çok tanrılı dinler varken, tek tanrılı dinler varken hep anlatılmış. Masalın kahramanı Simurg namı diğer Zümrüdü Anka, batıdaki adıyla Phoenix. Masalı belki biliyorsunuz,bin bir zorlukla otuz kuşun birleşmesiyle Simurg oluşuyor ( Farsça'da Si=otuz, Murg=kuş demekmiş). Ve Kaf Dağı'nın en tepesindeki hayat ağacı'nın dallarına konuyor. Konuyor konmasına da kendisinin ne iş başardığının farkında değil.  Ağacın altında yatan bir yılan var. Hayat ağacının bekçisi olan bu yılana Orta Asya efsaneleri ''Abırğa'' diyor. İşte bu yılan bir bilge ve menzile ulaşan otuz kuşa gerçek Simurg olduklarını anlatıyor. Onlara bir ayna tutuyor. Ayna da ne var biliyor musunuz? Kuşların katettikleri yol, yani geçmişleri.
Herkese böyle bir yılan lazım. Olandan bitenden haberdar, değer ve takdir bilen, moral veren, olumlu, bardağı dolduran suyu görebilen, bilge bir yılan. Tam kafamız karışmışken, bunca yıl ne yaptım ki ben derken, konuşmaya başlayan bir yılan.Ne kadar kahraman  olduğumuzu, cesurca attığımız adımları, kayıp sandığımız kazançları gözler önüne seriveren bir yılan.
Abırğa'yı görmek, duymak, ona ulaşmak için sıradan yaşamdan, aptalca rutinden kurtulmak gerek. Yiyip, içip, üreyen, sadece kendi ailesi ve yakın çevresiyle sürü hayatı sürenlerle görüşmüyor. Demem o ki, gerçek anlamda var olalım, toprağın altında çürüyüp gitmeden gerçek anlamda var olalım.
Ben uğraşıyorum, var olmak için didiniyorum. Arada ardıma bakıyorum, aaa daha bir arpa boyu yol almışım derken, onun sesini duyuyorum . Yılanım bazen bir kitabın satırından, bazen bir film repliğinden sesleniyor bana. Bazen bindiğim otobüsün şöförü, çayımı uzatan garson, çaresiz bir hastam oluyor, test ediyor beni. Aynayı tutuyor, geçmişime bakıyorum, kurtulduğum sürü hayatımı hatırlayıp derin nefesler alıyorum. Yılana, yılanıma, benim hayat ağacımın bekçisine minnettarım....

Cinselliğe ilk adım atmada kurala göre davranmazsan, kadının namusu gidiyor, erkeğinse elinin kiri.
Bana ne yapacağımı tarif ettiler. Sadece bana mı? Bütün kadınların bedenlerini, ruhlarını, enerjilerini, coşkularını nasıl kullanacaklarını, onlar daha küçücük birer kızken tarif etmeye başladılar. Oturmana kalkmana dikkat et, bacağını ört, hadi kardeşine bak, sofrayı kur, etrafı topla. Biraz daha hatlar belirginleşince, dışarı çıkma, temizliğe yardım et, yemeği karıştır, bol kıyafetler giy memen belli oluyor, yürürken kalçanı sallama, falan filan. Sosyoekonomik sınıf ve eğitim  düzeyine göre farklılıklar olsa da, bizim rolümüz bu ülkede üç aşağı beş yukarı aynı. Okumanı engellemeyen hatta destekleyen bir ailen olsa bile, mesleğin olsa bile, paranı kazansan bile rol dağılımı böyle. Bu rol dağılımının içinde bir de ucube bekaret kavramı var. Zaten cinselliğe ilk adım atmada kurala göre davranmazsan, kadının namusu gidiyor, erkeğin elinin kiri. Birinin erkekliğe ilk adımı sünnet, düğün dernek kutlanıp aleme ilan edilirken, diğerinin kadınlığa ilk adımı adet kanaması saklanıp gizleniyor.
Daha atalarımız avcı toplayıcıyken, roller eşitmiş, erkek dişi ortak avlanır, ortak paylaşırlarmış. Hatta bir süre kadın doğurabildiği için, bir kerte üstün sayıldığı dönemler olmuş. Sonrası yerleşik tarım dönemi, ne olduysa o süreçte olmuş, kadın tarlada ve evde kalmayı yeğlemiş. Özgürlüğümüzden ilk ödünü bundan yaklaşık sekiz bin yıl kadar önce vermişiz. Üstelik hayatın bu şekilde devamından hoşlanmışız. Giderek artan yükü itirazsız kabullenmişiz. Ta ki yük altında belimiz çatırdıyana, ruhumuz kanayana dek. O zaman ne olmuş dersiniz. Bir başka kadın, yüke itirazı olan kadının yerini almış. Ya da bu itirazlar babanın, abinin veya kocanın kaba kuvvetiyle susturulmuş.
Erkek egemen düzen, kadından nemalanması sona ermesin diye kadın rekabetini öyle bir duruma getirmiş ki. Hale itiraz ederse, sırada Jale var, o istemezse Lale......Emine, Hatice, Fatma için de durum farklı değil
Sofrada baş köşe erkeğe ayrılmış, yemeğin en lezzetli kısmı onun tabağına konmuş. Sözünün üstüne söz, başının üstüne taş konmamış. Zaten bin yıllardır kollektif bilinçte yer alan bu rol, şarkılarda, filmlerde ve reklamlarda desteklenmiş. Erkeklerin ve erkekleşmiş kadınların elindeki büyük güç kapitalizm kadını işçi, eşya, köle, madde gibi sömürmüş ve sömürmeye devam ediyor. Ben çocukken ve genç kızken seyrettiğim Yeşilçam filmlerini hatırlıyorum da, sosyal içerikli olanlar, köylünün, işçinin, yoksulun sorunlarını anlatanlar dahil, kadının rolü namuslu kadın ve kutsal ana elbisesi içindeki o ikinci sınıf roldü, egemenler ezilenleri savunurken bile kadını eziyorlardı. O yıllarda, bu sinsiliği fark etmezdim ve göz yaşları içinde seyrederdim o filmleri.
Sonra okudum, bizim evde erkek yoktu, babam ben çocukken ölmüştü, üç kız kardeştik ama çocukluğu ve genç kadınlığı boyunca kendini ikinci sınıf hisseden annem, geçmişe olan tüm öfkesiyle erkek rolüne soyundu. Bu daha da kötüydü, kontrolü elinden kaçırma korkusu onu her gün biraz daha despot yaptı. Ve yıllar sonra maalesef aileye kendi ellerimle soktuğum erkek, tam kanser hücresi gibiydi, kurtulmaya çalıştıkça bulaşan ve yayılan. Yani kısaca yıllarca bana ne yapacağım tarif edildi. Kollektif bilincim zaten bu rolle yüklüydü, gerçi bu bilinçte özgür kadın, bilge kadın, kendi yaşam alanına kendi karar veren kadın, cinselliği seven ve doyasıya yaşayan kadın modelleri de vardı ama yaşanan kültür hangi modeli besliyorsa ipler onun eline geçiyordu. Dinin kadına bakışına gelince, o yok zaten. Kadına bakış olabilmesi için onun varlığının kabul edilmesi gerekir. Din kadını aynı tip, aynı renk örtünün altına saklıyor ve onu yok sayıyor. Yok saya saya, emeğini ve bedenini sonuna kadar sömürüyor.
Tablo bizim için bu kadar karanlık. Ancak bu zifiri karanlığın içinde ateş böcekleri gibi bireysel kurtuluşlar yok değil. Yeterli sayıda olmasa da, kadının rolünü yeni baştan yazan kadınlara haydi diyorum, savaşın, içinizdeki vahşi kadını çıkarın, rolünüze kendiniz karar verin. Daha söylenecek çok şey var, haydi kadınlar susmayın söyleyin. Kızlarım size sonsuz teşekkürler, tekrar dönüp içimdeki kadını bulmamdaki en büyük hazinelerim.... kızlarım.....

Dünyanın öfke dolu hali, erkeklere yazılan rolle ve erkeklerin özgürlüğünün kısıtlanmasıyla ilgili
Ben büyürken, sokakta oynama saatlerimiz yavaş yavaş kısıtlanıp, uslu ve sessiz olmamız beklenirken, hele hele oturmana kalkmana dikkat et denirken....Neler oluyor diye kıllanmıştım. Bunun cinsiyet ayrımı olduğunu anlamam gecikmedi. Eşit yaşam hakkımın çiğnendiğine dair baş kaldırım yıllarca sürdü. Bu ruh haliyle büyüdüm, okudum, çocuklar doğurdum, olgunlaştım. Türkiye erkek egemen bir ülke dendi bana, egemene karşı hep gıcık kaptım, hep karşısında oldum, hep ona karşı kendimi koruyup kolladım ve donattım. Bu sadece benim değil, bir çok kadının tuttuğu yoldu. Hiç bir çaba göstermeden egemenliği, doğunca hop diye avcunda bulan erkek cinsi, önce zafer sarhoşu oldu. Ama ergenlik bitip de erkek olmak denilen şeyin katı prensiplerini görünce, hapsedildiği rolü görünce, ne yapacağını şaşırdı. Büyürken kızlar gibi pratikler edinememişti. Giyim tarzı kendisine dikte ettirilmişti, pantolondan, bol ve boyu dizde olan şorttan başka bir şey giyemezdi, kırmızı, pembe, eflatun, cam göbeği yeşil gibi dünyanın en güzel renklerine yaklaşamazdı. Zamanı gelince illaki penisi sertleşmek ve görevini bitirinceye kadar sert kalmak zorundaydı. Üzülünce erkekler ağlamaz dendiğinden ağlayamazdı bile. Roller yazılırken ikinci sınıf gördüğü her işi, kadın cinsine bırakan erkeğin, yapmak zorunda olduğu tek şey eve ekmek getirmekti. Böylece yaşamak için en gerekli iki şeyin kontrolünü tamamen kadının eline bırakmıştı. Yemek ve barınmak.

Halbuki bu iki şey, ruhu okşayan, yapanı cesaretlendiren, zekayı geliştiren, hayatta kalmanın ince detaylarına hakim olmayı ince ince öğreten iki şeydi. Hatta kadın bu konuda o kadar gelişti ki, ekti, biçti, tamir etti, boyadı, temizledi, dikti, ördü. Bütün bunları imece usulü yaptı, çünkü egemene karşı, kadın dünyasında sessiz bir ittifak vardı. Sabah kahveleri, günler, kermesler, doğum tebrikleri, taziye ziyaretleri...vs. diye toplanıp birbirlerine durumlarını anlattılar, akıllar aldılar, moral depoladılar, paylaştılar. Giderek büyük şehre göç artınca, kadın aslında erkeğe yazılan bir rolle daha el attı, ekmek parası.
Tek görevi bu olan erkek sesini çıkarmadı, hatta işine geldi. Ekmek parası için evin dışına çıkan kadın evinin kontrolünü kaybetmedi.  Öğrenme, uğraşma, kendine alan açma, durumunu iyileştirme pratiği olan kadın yeni bir şey keşfetti ve hobileri oldu. Gezdi, yazdı, çizdi, fotoğraf çekti, dans etti, şarkı söyledi, spor yaptı.
Bu arada yıllar içinde her türlü eğitime, her türlü mesleğe adım attı. Bütün bunları onu ikinci sınıf gören egemene karşı yapmadı tabi. Yapmayı istedi, bu isteği ona egemenin yaklaşımı verdi. Yasakçı ve baskıcı yaklaşım, onu dürttü, uyardı. Sular derin, gece karanlık, yol çok uzundu. Bütün bunlar yeteneklerin ortaya çıkarılmasında doğru koşullardı. Görüntüsü tek düze, görev tanımları güdük, sert sınırları olan ve alan özgürlüğü olmayan erkek, içinde bulunduğu durumu anlayamadı, anlayan dillendiremedi ve öfke kusmaya başladı. Ellerinde, kendilerini baskın gördükleri yegane alan, cinsellikleri kalmıştı. Maalesef öfkeleriyle cinselliklerini birleştirdiler. Sataştılar, taciz ettiler, tecavüz ettiler, öldürdüler, bekaret bekçisi oldular, dini alet edip örtünmeye zorladılar. Beyinlerini, ruhlarını, hayatlarını bacak arasından yukarı çıkaramadılar. Bir kadın olarak diyorum ki, biz buna da bir çare , bir çıkar yol buluruz. Bir toplanalım, birer kahve içelim, kafa yoralım biraz.

Ömrümü uzatmayı öğrendim

  Uçaktayken bulutlara bakarım, içlerinde yürüdüğümü, yuvarlandığımı hayal ederim. Bahar çiçeği pembesi pamuk helvalarla büründüğümü, biraz yiyip, biraz avuçladığımı düşünür, o lezzeti damağımda hissederim. Denizin en dibine dalıp, o karanlıklarda görebildiğimi, nefes alabildiğimi, herkesin masal sandığı denizaltı krallığını bulduğumu farzederim ve o anda hafif titrerim. Bazen en yüce dağın, en tepesindeki kartal yuvasında, bağdaş kurup oturur, rüzgarın keyfini çıkarırım. Bunları ben, ben Feray yapabilirim. Nasıl mı?  Biraz abartmış olabilirim ama bunların benzerlerini yapmayı düşünmeye bolca vaktim var. Çünkü ömrümü uzatmayı öğrendim.

  İnsan hayatının beş dekadını yaşadım. İlk yirmi yıl gerçekten çok hoştu, dersleri severdim, okumayı, piknik yapmayı, sinemaya gitmeyi çok çok severdim. İkide bir aşık olurdum, kalbim güm güm, sarı saçlarımı savurtur gezerdim. Ne olduysa sonra oldu, bu sadece bana olmadı, hepimize oldu. Bir meslek öğrenmeliyim, öğrendiğim işi yapmalıyım, para kazanmalıyım, karnımı doyurmalıyım, başımda bir çatı olmalı, üremeliyim. Bu dipsiz kuyuya herkes gibi düştüm. İşte bu kuyuda bulut yok, pamuk helva yok, denizaltı ve dağ zirvesi yok.

  Kuyu süreci ömrümün otuz yılını daha aldı. Oyunu kurallarına göre oynadım. Meslek öğrendim, iş, aş, üreme derken kuyuya alıştım. İlk yirmi yılın heyecanını unuttum. Kuyunun süreklileri, özellikle kadınlar olayımız budur dediler. Sonra gördüm ki, bu anlamsız süreç sadece bizi boğmuyor, kahrolası toplumun değerlerini,çocuklarımızı kobay olarak kullanıp devam ettiriyor ve onların bulutların üstünde olması gereken ilk yirmi yıllarını mahvediyoruz . Hatta kendi yapamadıklarımızı da onlara yaptırıp, geçmişte kendimiz için eksik kaldığını düşündüklerimizi tazmin etmeyi planlıyoruz. Bunu da yemedim yedirdim, giymedim giydirdim ruh haliyle yapıyoruz. İşte otuzun sonlarından, kırkın sonlarına kadar geçen süreç, başkasının hayatını dizayn ederek, diğerleriyle yarışma, bundan haz alma, kendini bir diğerinin sırtından ispat etme süreci. Bu da neyin nesi demeyin. Bunlar çocuklarımızı götürdüğümüz bilimum dersler, kurslar, onları maruz bıraktığımız sınav travmaları. Daha akıllı, daha zeki, daha güzel, daha yetenekli, daha sportmen, daha zengin, daha daha  olmaları yarışı.

  Sonrası, kuyuda kalabilirsin, kalan çok zaten. Çocuklarına yaptığın  kötülük yetmezmiş gibi torunlarına el atabilirsin. Gözün doymayabilir, paranın satın alacağı şeylerin ucu bucağı yok ki.
 Ama temel içgüdü içerilerden bir yerden dürter durur. O dürter sen sıkılırsın, o dürter senin ensen, sırtın, başın, miden ağrır, o dürter senin uykuların kaçar, ya da yataktan evden çıkasın gelmez, o dürter sen çevrene sararsın, hiç bir şey hora geçmez, eksik ararsın.

  Eksik ne? Buldum zanneder, çevreni genişletirsin. Sosyal medya ne güne duruyor, tüm dönemlerin okul arkadaşları, eski komşuların, ahbapların, sadece selamın olanlar, hatta selamın bile olmayanları aynı potada eritirsin. Al sana çevre, ayağını taş alsa çil yavrusu gibi dağılıp gidecek ruhsuz bir güruh.

  İşte beşinci dekad, yani ellili yaşlar bunun için çok önemli. Labirentte dolaşıp durmamak için, sürekli aynı tip duvarlara toslamamak için, çocuklara daha çok zarar vermemek için, torunlara örnek olmak için, kuyudan çıkacaksınız.
  İlk birkaç ay resmen sarhoşluk gibi. Yatsan yatılmıyor, kalksan yürünmüyor, açsın ama miden almıyor gibi. Hemen, acilen kuyu dışındakileri bul. Bul dediysem, birkaç kişi yeter. Geçmiştekiler, geçmişte kalsın. Kişinin kuyu dışında olduğunu nasıl mı anlarsın? Anlarsın kolay, eğer yanında kahkahayla gülüyorsan, ileri geri konuşuyorsan, burnunu çeke çeke ağlayabiliyorsan, ayrıldıktan sonra onu özlüyorsan, doğru kişi bu işte. Cinsiyeti, yaşı, işi, aşı önemsiz. Kuyu dışı insanlar birbirlerini aradıkları için kolay buluşuyorlar. Ama burada da kuyudaki yüzeyselliği, aç gözlülüğü devam ettirme riski var. Çözüm basit, küçülün. Dünyanın en kalabalık ve en büyük şehrindeyseniz bile küçülün. İhtiyaçlarınızı, çevrenizi, beklentilerinizi küçültün. Bu bir fizik kuralı, zaman sabittir, hiç durmadan akar. Eğer, zamanın aktığı alanı ve alandaki kişi sayısını azaltırsanız, ihtiyaç listenizi minimale indirirseniz; Alan başına, kişi başına, ihtiyaç başına düşen zaman artar, yani daha uzun yaşarsınız. Zaten kuyuda yalan yanlış yıllar kaybetmişsiniz, zamanı har vurup harman savurmuşsunuz, o zaman küçük dokunuşlar zamanındayız, yani beşinci dekaddayız. Altıncı dekad altın yıllarımız, bulutlarda zıplayıp, pamuk helvalara bulanacağımız yıllar. Hadi o zaman.....

İçinde tema olmayan, mesaj barındırmayan bir şeyler düşünmek ve yazmak istiyorum Geçen gün, büyük kızımla, mutfaktaki masada oturmuş, çay içiyorduk. Çay bahane aslında, konuşuyoruz oradan, buradan. Bir mülk var, satıcam onu dedim, tabi anne sat dedi, harca parasını, sakın miras bırakma dedi. Miras deyince, ölüm geldi aklıma. Arada aklıma geliyor. Çoğu kez uçakta geliyor. Amann ne olacak düşsün, ölürüm bir şey olmaz diyorum, bazen uçaktaki vız vız ağlayan bebeklere acıyorum. Aileden gelme bir öğreti var, yatarken iç çamaşırınızı değiştirin, tertemiz yatın, gece ölünürse, sizi temiz bulsunlar. Yani ölümü hep düşünün öğretisi. Uzun yıllar yaşayacağımı düşünerek, sürekli yaşam planı yapıyorum. Plan deyince günlük şeyler değil. Mesela, bazı hayvanları yakından görmek istiyorum,
Çin seddine oturmak istiyorum. Yani önce set boyunca yürümek, sonra oturmak gibi. Kapadokya'da balona kesin bineceğim, İzlanda'yı görmedim, oradan fışkıran sıcak sularda yıkanmak istiyorum. Kuzey ışıkları ve kiraz çiçekleri'ni hayal ettim ve bu yıl oluyorlar.

Yaşarken böyle planlar yaparım ama günlük plan sevmiyorum. Rutinin genel hatlarını severim, ama ayrıntılar hep sürprizdir.

Yıllarca mahkum gibi hissettim kendimi. Bu tamamen benimle ilgili bir his, şartlarla alakası yok. Tatilde, ailemle, para kazanırken, işim çok iyiyken de hissettim bu duyguyu. Yıllarca hiç samimi olamadım mesela, sevmediğim ve küçümsediğim bir adamla yaşadım. Onu kullandım sanki biraz. Ya bir gün temiz iç çamaşırıyla, derli toplu yatağa girseydim ve ölseydim. Beni bulanlar, tertemiz bulacaklardı ama o samimiyetsizliği hiç anlamayacaklardı. Ölüme gerek yok, dirimi görenlerde anlamadı zaten. Şimdilerde nasıl ödev verilir bilmiyorum, ben ilk okuldayken, cümleleri onar kez yazdırırlardı, Ali topu tutar, Oya ip atlardı, Kaya'da bir şey yapardı onu unuttum. Eski günlüklerime bakarken gördüm, tam 132 ( yazıyla yüz otuz iki) kez imdat yazmışım. Sadece benim okuduğum bir günlükte, yardım çağrısında bulunuyorum. İşe yaradı mı? Evet, tuttum elimden. Şimdilerde sabah uyanıp, hemen mutfağa gidiyorum, mesele açlık değil, ritüel. Çay demlemek, kendi elimi tutmak gibi, buradayım, defalarca imdat yazmana gerek yok demek gibi. Sonra diş duş faslı. Çay mutfakta kaynarken, sanki kapıya onlarca güvenlik dizmişim, bankalar benim paraları koyacak yer bulamıyor, çok önemli bir hastalığın ilacını bulmuşum gibi. Çay suyunun cızırtısı bu anlamlara geliyor. Tercümesi bu. Her şeyin değişiğini seviyorum da ,değişik tatlara kapalıyım. Yedim içtim, beğendiklerimi seçtim, bundan sonra sadece sevdiklerimi yiyeceğim. En sevdiklerimden birisi ekmek kabuğu mesela.
Bir yerde ünlü bir Fransız ahçının yaptığı soslu, moslu bir atraksiyon, diğer yanda ekmek kabuğu var. Ben o kabuğu istiyorum, çıtır, çıtır. Sonra limon lazım, taze limon.
Bahçem olduğu yıllarda hep limon ağacım olsun diye uğraştım. Bir türlü büyüyemedi fidan. Yıllarca aynı kaldı, ya çiçek açmadı, açanlar rüzgara dayanamadı. Yazarken, öyle-böyle-işte-falan-şey....kullanmayın diyorlar. Neden kullanılmıyorsa? Bir yazımı, edebiyattan anlayan, sanırım birkaç kitabı olan bir hoca okumuştu. Çıkarmam gereken kelimelerin üstünü çizmiş, cümle akışını değiştirmiş. Bunlara dikkat ederek tekrar yazın ama konuya sadık kalın dedi. Yapamadım, düzeltemedim. Hem neden düzelteyim ki, neden kendime karıştırtayım ki. Onun için blog yazısı yazmayı seviyorum. Hem yazar, hem editörüm. Bu öyle bir yazı işte, tema yok, mesaj yok. Yazı değil aslında, sohbet, hasbihal etmek bu. Hasbihal arapça kökenli bir kelime, durum değerlendirmesi demekmiş. Durum değerlendirmesi, hasar tespiti gibi.

Bir de pembe, sarı, turuncu çiçekler seviyorum, perdede, fincanda, çay kutusunda olabilir. Hani birisini küçümserken, ne bu böyle, basit basit, hayatta sadece çiçek böcek yok deniyor ya. Hayatta aslında sadece çiçek ve böcek var. Bu yazıda mesaj yok dedim ama bu cümle mesaj oldu sanki.

Yeter ki samimi olsun, içinde bolca hayal olsun ama zerre kadar yalan olmasın

Dil ne acaba? Dili aracı kıldığımız sohbet ne? Sokakta konuştuğumuz, evde konuştuğumuz, resmi ortamlarda konuştuğumuz....Ya da yazdığımız dil. Kim ne demiş? Kimler dinlemiş? Sözlü ya da yazılı denilenlerin izi kalmış mı? Söylenilenler kayda değmiş mi? Bu kadar soruyla başlamamın nedeni, okuduğum, daha doğrusu okumaya çalıştığım bir yazı. o da bu konuyla alakalı. Yazıda öyle ağdalı bir dil, o kadar çok betimleme ve metafor var ki. Onu bölümlere ayırmak, özetlemek, ana fikri bulmak için didiklemek gerekiyor. Ben, çok basit, sokak ağzı denilen biçimde argo ve teklifsiz konuşmaları sevmem. Böyle konuşanlarla arama ister istemez bir mesafe girer. Okur yazar olmak, eğitimli olmak, her ne kadar  kelime seçme, cümle oluşturma, meram anlatma dinamiğinde yararlı olsa da, aynı zamanda zararlı da olabiliyor. Sokak ağzı ve bunun yazıya dökülmesi beni ne kadar itiyorsa, yüksek entelektüel kapasiteyi fazlaca göze sokan, ayrıntılar içinde dolanırken sihrini kaybeden konuşmalar ya da metinler de, o kadar itiyor.
Maalesef ülkemizin bir gerçeği var, okumayı, yazmayı sevmiyoruz. Konuşma dilinde az kelime kullanıyoruz. Az kelime, az konu demektir. Burada da toplumsal roller devreye giriyor. Kadınlar yemek, ev işi, çocuk bakımı, alışveriş konularına yoğunlaşırken, erkekler spor, otomativ sektörüyle ilgili konular ve politika konuşuyorlar. Az da olsa içi dolu sohbet konuları tükenince iki cins de seks geyiği yapmaya başlıyorlar. Biraz daha olgun yaşların konuları genellikle sağlık sorunları, tedavi önerileri, seyahat öyküleri, yine çocuklar ve benzerleri. Entelektüel sohbetlere gelince, ağır edebi konular, felsefik derinlikte kaybolmalar, ben dilinden nefretle başlayıp, o ağzıyla konuşmaya devam ediyor ve bir türlü sonuca ulaşamıyor. Ütopik hedefleri olduğu için konuşanı tatmin ediyor belki ama sohbet mi diye sorarsanız bana göre değil.
Ben konuşmayı severim, yazmayı severim, ben dilini de severim. Ve yukarıda anlattığım çıkmaz sokağa girdim. Madem ki herkesin tuttuğu yol bu, yürüyelim o zaman ve kurallara göre sohbet edelim dedim. Hatta yıllarca, oto sansür uygulayarak, zaten güdük olan konuları iyice yontarak yapay şeyler söyledim , bu halimle bile bana çevremde hoş sohbet bir kadındır dediler.
Sonra, çok sonra Virginia Woolf hakkında okurken, şöyle dediğini öğrendim '' Eğer kendiniz hakkında gerçeği anlatmıyorsanız, başka insanlar  hakkında da gerçeği anlatamazsınız.''
İşte o gün, kendi hakkımdaki gerçekleri anlatmaya ve eş zamanlı olarak da yazmaya başladım. Kendin hakkındaki gerçekleri anlattığın sohbete ÇEMBER deniyor.
Son yıllarda onlarca çemberde bulundum. Çemberlerde yaş yok, cinsiyet yok, meslek yok, o an var ve gerçekler var. İşte ben çember sohbetini seviyorum, oradaki dili seviyorum, sevgiyi, saygıyı, özeni, coşkuyu seviyorum. Sansürsüzce duyguların salıverilmesini seviyorum. Artık geriye dönmem imkansız, sansür imkansız, yalan imkansız, içi boş kelimeler imkansız. Teşekkürler Woolf ve canım çember arkadaşlarım.

 Kendime minnetlerimle efendim.......

Hayatımın, dolayısıyla da Feray'ın üstüne titriyorum. Hatırlıyorum, yıllar önce çocuklarım uyurken bu kadar hassas olurdum. Nefeslerini dinlerdim, odalarında sinek olmasın, ışık olmasın, pis hava olmasın diye kontrol ederdim,sırt üstü dönerse, kusarsa, soluk borusu tıkanırsa gibi senaryolarım olurdu. Şimdilerde de, aynı hassaslıkta, kendimi, kendime aşırı ihtimam ederken yakalıyorum. Bu özenin, bu koruyup kollamanın nedenine gelince. Öyle bir hayat yaşadım ki, içinde benden başka herşey vardı. Yaşantım havuz problemleri gibiydi. Ben üstten havuzu dolduran musluktum, aşağıda da boşaltanlar.  Ben o sıralar alt musluklarla ilgilenmiyor, üç ayrı işte ve evde çalışarak havuzu doldurmaya çalışıyordum. Lisede matematiğim çok iyiydi. Hani havuz problemleri saçma bulunur,kızılır, çözmekte zorlanılır ya, aslında analitik düşünmeyi öğreten yönleri gözardı edilir. Ben bu problemlerin çözümünü çok iyi biliyordum da hayata uygulayamadım. Halbuki olaylara gerçekçi bakabilsem, havuzun ne yaparsam yapayım dolmayacağını anlayacaktım. Sonunda anladım. Nasıl mı? Su bitti, kupkuru havuza bakınca, birden  havuz problem çözümleri geliverdi gözümün önüne. Bu noktada öylece kalakaldım, havuz dolmuyor, çok çaba harcıyorsun, ne yapmalısın Feray dedim. Problemlerin çözümünün hayata uyarlamasını lisede öğretmediler, sonra da kimse öğretmedi. Söke söke öğrendim. Ya da düşe kalka öğrendim diyeyim. Şimdi size öğreteceğim.

Havuz dolmuyorsa, neler yapabiliriz?
1- Hiçbir işe yaramayacağını bilmemize rağmen o havuza enerjimizi, zamanımızı, paramızı, sevgimizi akıtmaya devam ederiz. Böyle yapan çok zaten.
2- Kuru havuzun başında öylece otururuz. Hasta, üzgün, verimsiz, küskün. Yani depresyonda. Böyle de yapan çok.
3- Hiç bir yararı, katkısı olmayan, aksine sürekli enerjini sömüren, varlığını tehdit eden alt musluğu kapatırsın. Havuzu tekrar doldurmaya başlarsın. Bunu tercih edenlerde var.
4- Ya da, başka bir havuz bulursun. Doldurma ve boşaltmayı öyle ayarlarsın ki, bu havuz taşmaz ve boşalmaz. Ne zaman baksan ağzına kadar, pırıl pırıl doludur. Bu şık biraz zor. Bunu yapmak için fazla düşünürseniz vazgeçersiniz. Birdenbire karar verin ve uygulamaya başlayın.

Ben bu dört çözümüde gayet iyi bilirim. On beş yıl kadar ilk şıkkı uyguladım. Üç maymunu oynarken, kolay bile gelmiş olabilir. Sonrasında ne olduysa artık, ikinci şıkka geçiş yaptım. Sessizce ve sakince on yıl kadar kuru havuzu seyredip durdum. Bu yirmi beş yıllık süreçte cesaretlenip, alt musluğu kapatmaya çalıştığım anlar oldu da, sonuç hüsran. Yani üçüncü şıkkı uyguladım diyemem. Yıllar sonra Kurtlarla Koşan Kadınları'ı okuduğum zaman nedenini anladığım, o sıralar kendimi de şaşırtan bir cesaretle dördüncü şıkkı seçtim. O gündür, bu gündür Feray'ın üstüne titriyorum. Cesaretini, çalışkanlığını takdir ediyorum. Bana ikinci bir hayat, tüm kontrolün bende olduğu yeni bir havuz verdi. Minnetlerimle efendim.......

Hiç durmadan gezip tozuyorum, yiyip içiyorum, eğleniyorum, çevremde çoluğum çocuğum, yüreğim aşkla dolu ne güzel....

Böyle değil tabi ki, hiç kimse değil. Uzmanlar karar vermiş, kıyaslama ile mutlu ya da mutsuz oluyormuşuz. Eskiden dost, akraba, ahbap, arkadaş, komşu...vs. derlesen toplasan yirmi beş-otuz kişi hakkında fikrin olurdu. Sayı azdı belki ama kıyaslama yine vardı. Falanın evi, ötekinin eşyası, diğerinin mesleği, maaşı, çocuğunun aklı fikri eğitimi hep kıyaslanırdı. Ben böyle ortamlarda büyüdüm. Bizim dışımızdakiler el alemdi. El aleme karşı hep iyi yönlerimizi, güzelliklerimizi göstermeliydik. Yalnız biz değil, çoğunluk aynını yapıyordu. Dram, trajedi artık ne varsa, onlar hep dört duvar arasında yaşanıyordu. Aynen şimdi sosyal medyada olduğu gibi. Ama burada, biz büyürken ki el alem kadrosundan çok daha fazla bir kalabalık var. Sosyal kıyaslama düzeyi son derece yüksek. İşte bu kıyaslama sonucu, neye sahip olursak olalım yetmiyormuş. Halbuki mutlu olmamız için de kendimizi takdir etmemiz ve kişisel tatmin gerekiyor. Ben hekimim ama psikolojik yaklaşımlardan anlamam, uzmanlar dediyse doğrudur diyorum. Son zamanlarda, tüm dünyada intihar nedenleri arasında en önemli yeri sosyal kıyaslama alıyormuş. Bu illüzyon ortamının oluşturduğu derin mutsuzluk, yalnızlık, yetersizlikle savaşalım o zaman.
Sosyal medya yokken, o çevredeki el aleme, vitrin olurken, ne kadar zorlandığımı hatırlıyorum. Ben ekonomik sıkıntılarla dolu bir çocukluk geçirdim, küçücüktüm babam öldü. Anneme gelince '' Kol kırılır, yen içinde kalır '' atasözü, sanki onun için söylenmişti. Her zaman normalden üzgün, bedbin ve öfkeliydi, yaşamanın bir yük olduğunu düşünürdü. Sonrasında aklımda kalanlara gelince, zorlu bir eğitim, ki bu yıllarda yazları kurak, kışları çok soğuk bir iklim, otobüs durağına kadar yürünen bitmek bilmeyen yollar, kömür sobaları, geniz yakan kirli hava, süregelen ekonomik sıkıntı, giderek solan cildim ve fersizleşen gözlerim. Tam kurtuluyorum derken, yarı psikopat bir adamla evlilik, her ayrılma girişiminde ölüm tehditleri, bu kaosta şu ya da bu nedenle doğan çocuklar. İş hayatı da farksızdı, yarı zekamda bile olmayan amirlerin, patronların emrinde çalışmalar. Gerçek buydu ama bu gerçeğin içinde güzel gözlü, sarı bukleli bebekler vardı, hiç vazgeçmediğim şiirler vardı, her geçen gün, yazmaktan daha da hoşlandığım satırlarım vardı, denizin mavisi, rakının lezzeti vardı.
Ben kayıplarımı saklamayıp ama sürekli taşımayıp, ardımda bırakıp kazançlarımla yola devamı öğrendim.
Kıyaslamak isteyenlere duyurulur. Sürekli gezip tozuyorum, yiyip içiyorum, çalışmayı zevk haline getirmişim, aşkla doluyum, kırışıp buruşuyorum ama kendimi çok güzel hissediyorum. Buyurun kıyaslayın. İsterseniz fiziksel ve ruhsal travmalarımı, maddi kayıplarımı, özgüven noksanlığıyla geçen yıllarımı, uğradığım onlarca haksızlığı kıyaslayın. İnanın yok birbirimizden farkımız....